“ทำคุณคนไม่ขึ้น”
ปุจฉา - ท่านคิดเห็นยังไงกับคำพูดที่ว่า “ทำคุณคนไม่ขึ้น” คะ ทั้งจากคำที่บ่นและคำจากคำทำนายหมอดู เมื่อพิจารณาให้ชัด ดิฉันเห็นว่ามันมีความผิดหวังซ่อนอยู่ นิมนต์ท่านช่วยบรรยายเป็นธรรมทาน คนที่พูดว่า “ทำคุณคนไม่ขึ้น” มักเป็นเพราะเขารู้สึกว่า ไม่ว่าจะทำดีกับใครหรือช่วยเหลือใครก็ตาม คนเหล่านั้นไม่เคยสำนึกในบุญคุณของเขาเลย ตรงนี้ก็ต้องใคร่ครวญดูด้วยว่า คนเหล่านั้นไม่สำนึกในบุญคุณของเขาเลยจริงหรือเปล่า ความจริงเขาอาจจะสำนึกในบุญคุณ แต่ไม่มีโอกาสตอบแทน หรือถึงจะตอบแทน แต่ก็ไม่มากเท่าที่คนผู้นั้นต้องการ ก็เลยรู้สึกว่าความดีที่ตนทำไปนั้นสูญเปล่า
พระไพศาล วิสาโล - ปัญหาอย่างนี้มักจะเกิดกับคนที่เมื่อช่วยเหลือใครไปแล้ว คาดหวังให้เขาตอบแทนในลักษณะใดลักษณะหนึ่ง ความคาดหวังดังกล่าวมักนำไปสู่ความทุกข์ของทั้งสองฝ่าย กล่าวคือ ในด้านหนึ่งผู้ที่ช่วยเหลือมักเรียกร้องจากฝ่ายที่ได้รับความช่วยเหลือ (หรืออาจถึงกับ “ทวง/ลำเลิกบุญคุณ”) ทำให้ฝ่ายนั้นรู้สึกถูกคาดคั้นรบเร้า เกิดความไม่สบายใจขึ้นมา (บางคนถึงกับเกลียดชังไปเลย) ในกรณีที่ฝ่ายนั้นทำการตอบแทนแล้ว แต่หากไม่มากเท่ากับที่ผู้ช่วยเหลือคาดหวังเอาไว้ ฝ่ายหลังก็ย่อมเกิดความไม่พอใจ
ถ้าไม่อยากให้เกิดปัญหานี้ เวลาจะช่วยเหลือใคร ก็อย่าไปคาดหวังว่าเขาจะสำนึกในบุญคุณของเราหรือไม่ หรือจะตอบแทนเรากลับคืนหรือเปล่า ถ้ามีความคาดหวังอย่างนี้ จะไม่มีความสุขเลย อีกทั้งยังบั่นทอนความสัมพันธ์ด้วย ถ้าจะช่วยใครก็ควรช่วยเพราะความปรารถนาดีล้วนๆ หรือช่วยเพราะศรัทธาในคุณงามความดี ไม่ได้หวังผลตอบแทนใดๆ หาไม่ก็จะลงเอยเหมือนคนที่ทำดีแล้วเป็นทุกข์เพราะคนอื่นไม่เห็นความดีของตน จึงเอาแต่ตัดพ้อว่า “ทำดีแล้วไม่ได้ดี” จนถึงกับเสื่อมศรัทธาในความดีก็มี
ทั้งหมดที่พูดมานี้ สรุปสั้นๆ ก็คือ “ขอให้ลืมเมื่อทำดีกับผู้อื่น แต่ขอให้จดจำเมื่อผู้อื่นทำดีกับเรา”
พระไพศาล วิสาโล
