วัดพระธาตุบังพวน
ต.พระธาตุบังพวน อ.เมือง จ.หนองคาย


พระธาตุบังพวน



วัดพระธาตุบังพวน ตั้งอยู่เลขที่ ๑๗๒ หมู่ที่ ๓
บ้านพระธาตุบังพวน ต.พระธาตุบังพวน อ.เมือง จ.หนองคาย
ห่างจากตัวเมืองหนองคายไปประมาณ ๒๑ กิโลเมตร
วัดตั้งอยู่ริมถนนทางไปอำเภอท่าบ่อ

วัดมีพื้นที่ ๑๐๒ ไร่ แต่ในส่วนโบราณสถาน
โดยกรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียนในราชกิจจานุเบกษา
และประกาศขอบเขตโบราณสถานมีเนื้อที่ ๑๘ ไร่ ๓ งาน

ปูชนียสถานที่สำคัญ คือ

๑.) องค์พระธาตุบังพวน
ซึ่งเป็น ๑ ใน ๖ พระธาตุสำคัญตามตำนานอุรังคธาตุ
ซึ่งได้ประดิษฐานไว้ซึ่งพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า

๒.) สัตตมหาสถาน (จำลอง)
ที่มีหลักฐานอยู่ครบทั้ง ๗ แห่ง
และมีลักษณะเป็นสิ่งปลูกสร้าง ไม่ใช่งานจิตรกรรม

๓.) สระปัพพฬนาคหรือสระมุจลินทร์
เป็นสระน้ำที่ถือกันว่าศักดิ์สิทธิ์
ตั้งแต่ที่ในอดีตบรรดาเจ้าเมืองหรือในงานพิธีสำคัญ
จะใช้น้ำจากสระนี้เพื่อทำพิธีถือน้ำเพื่อทำสัตยาธิษฐาน




ซุ้มประตูวัดพระธาตุบังพวน

พระธาตุบังพวน


พระธาตุบังพวนองค์ปัจจุบันซึ่งได้รับการสร้างใหม่
แทนองค์เดิมที่ล้มไปเมื่อเดือนมิถุนายน พ.ศ. ๒๕๑๓



พระธาตุบังพวน แรกเริ่มสร้างขึ้นเมื่อใดนั้นไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัด
แต่ปรากฏในตำนานอุรังคธาตุ ซึ่งบรรยายไว้ว่า

ในสมัยพุทธกาล พระพุทธเจ้ากับพระอานนท์ พุทธอนุชา
เคยเสด็จจากกรุงสาวัตถี ประเทศอินเดีย
มายังลุ่มแม่น้ำโขงตอนกลาง เพื่อหมายดินแดนแห่งพุทธศาสนา
ทรงประทับในสถานที่ต่างๆ ได้แก่

๑. เมืองเวียงจันทร์ ๒. เมืองเวียงงัว (ปัจจุบันรวมอยู่จังหวัดหนองคาย)
๓. เมืองหนองคาย ๔. เมืองนครพนม ๕. เมืองศรีโคตรบูร

ในภายหลังเมื่อพระพุทธศาสนาประดิษฐานได้มั่นคงพอควร
จึงได้มีการไปอัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุประดิษฐานไว้ในพระอุโมงค์ ดังนี้

๑. พระธาตุหัวเหน่า ๒๙ องค์
บรรจุไว้ที่พระธาตุหลวงเวียงจันทน์
สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว

๒. พระอุรังคธาตุ หรือพระธาตุหน้าอก
บรรจุไว้ที่พระธาตุพนม
อำเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม

๓. พระธาตุบังคล หรือกระเพาะอาหาร
บรรจุไว้ที่พระธาตุบังพวน
วัดพระธาตุบังพวน อำเภอเมืองหนองคาย

๔. พระธาตุเขี้ยวฝาง หรือพระทันตธาตุ ๓ องค์
บรรจุไว้ที่พระธาตุโพนจิกเวียงงัว
วัดพระธาตุบุ อำเภอเมืองหนองคาย

๕. พระธาตุเขี้ยวฝาง หรือพระทันตธาตุ ๔ องค์
บรรจุไว้ที่พระธาตุหอผ้าหอแพ
เมืองนาซายฟอง นครหลวงเวียงจันทร์

๖. พระธาตุฝ่าพระบาทเบื้องขวา ๙ องค์
บรรจุไว้ที่พระธาตุเมืองลาหรือพระธาตุหล้าหนอง
อำเภอเมืองหนองคาย

สามารถศึกษาเพิ่มเติมจากเรื่อง
๑) ตำนานพระอุรังคธาตุ และ ๒) พระธาตุโพนจิกเวียงงัว
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=24&t=48119


พระธาตุบังพวนองค์เดิมที่ล้มไปในปี พ.ศ. ๒๕๑๓ นั้น
เป็นองค์ที่ได้รับการสร้างขึ้นโดยกษัตริย์อาณาจักรล้านช้าง
ช่วงปี พ.ศ. ๒๐๗๐-๒๑๖๗ โดยประมาณ
คาดว่า น่าจะมีการเริ่มสร้างหรือบูรณะตั้งแต่สมัยพระเจ้าโพธิสาลราช
มาถึงสมัยพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช
ทั้งสองพระองค์มีความเกี่ยวข้องกัน คือ
พระเจ้าโพธิสาลราชเป็นพระอัยกาของพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช
ทั้งสองพระองค์เป็นกษัตริย์ที่ได้ทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา
ในดินแดนล้านช้างให้เป็นปึกแผ่นมั่นคงมาก


พระธาตุบังพวนองค์เดิมที่ล้มไปเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๑๓
ภาพจาก : เว็บไซต์ http://www.muangboranjournal.com



ทั้งนี้ จากหลักฐานการขุดแต่งทางโบราณคดีศึกษา
เมื่อครั้งพระธาตุบังพวนล้ม เมื่อวันที่ ๒๐ มิถุนายน ๒๕๑๓
พบว่า องค์พระธาตุมีการก่อสร้าง ๓ สมัย คือ

๑) ฐานเดิมเป็นศิลาแลง
๒) ชั้นที่สองก่ออิฐครอบชั้นแรก
๓) ระยะที่สาม ได้มีการสร้างขยายใหญ่ขึ้น
เป็นเจดีย์ทรงปราสาท (องค์ที่ล้มไป)

เจดีย์ทรงปราสาทเป็นรูปแบบที่นิยมในสมัยพระไชยเชษฐาธิราช
ดังปรากฏจากภาพถ่ายเก่าก่อนการล้มลงของพระธาตุ
นอกจากนี้ยังพบพระพุทธรูปบุเงินและบุทอง
กับโบราณวัตถุอื่นๆ อีกหลายร้อยชิ้น

ในจำนวนพระพุทธรูปที่พบ มี ๔ องค์ที่มีจารึกและระบุศักราช
ระบุ พ.ศ. ๒๑๑๘, ๒๑๕๐, ๒๑๕๘ และ ๒๑๖๗
โดยเฉพาะองค์ที่มีศักราช ๒๑๖๗ นั้น ได้จารึกว่า

“พระเจ้าตา เมื่อพระโพธิสารราช
...มีราชอาญาใส่หัวพระยาอภัยเสนา
นำมาไว้ในพระธาตุบังพวนพระเจดีย์ศรีสัตตมหาทาน
พระราชวงศา...รับ ๙๘๖ ในเดือน ๖
เพ็ง วันศุกร พุทธาภิเษกปราช”

หมายเหตุ ๑) ๙๘๖ ตรงกับพุทธศักราช ๒๑๖๗
๒) เดือน ๖ ล้านช้างตรงเดือน ๔ ของไทยภาคกลาง

การกล่าวถึง พระเจ้าตา
และอ้างถึง พระโพธิสารราชมีพระราชโองการ
ว่าให้นำมาไว้ในพระธาตุบังพวน พระเจดีย์ศรีสัตตมหาสถาน
อันบอกให้รู้ว่าการสร้างพระธาตุบังพวน
คงสร้างมาตั้งแต่สมัยพระโพธิสาลราช
ประกอบกับยังพบศิลาจารึกวัดแดนเมือง ๒ สร้างเมื่อ พ.ศ. ๒๐๗๘
มีข้อความระบุถึงบรมราชโองการของพระโพธิสารราช
ประกาศให้เจ้าพระยาทั้งปวงช่วยกันฟื้นฟูพระพุทธศาสนา
ตามวัดวาอารามต่างๆ ในเมืองจันทบุรี (นครเวียงจันท์)
และสอดส่องให้สมณชีพราหมณ์เคร่งครัดในพระธรรมวินัย
พร้อมทั้งให้ดูแลเรือกสวนไร่นา ข้าวัดต่างๆ

หลักฐานดังกล่าว เป็นการแสดงให้เห็น
ถึงความสำคัญของพุทธศาสนาในพื้นที่บริเวณนี้
สอดคล้องกับพระราชประวัติของพระโพธิสาลราช
ที่ในยุคสมัยของพระองค์ได้ส่งเสริมพระพุทธศาสนาอย่างจริงจัง
ได้ทรงผนวชที่วัดวิชุล รื้อศาลเสื้อเมืองและสร้างวัดศรีสวรรคเทวโลกขึ้นแทน
และออกพระราชกำหนดให้เลิกนับถือผี
โดยมีพระราชโองการไปยังหัวเมืองต่างๆ อีกด้วย


จากบทความวารสารเมืองโบราณ :
http://www.muangboranjournal.com/module ... &artid=383








ป้ายแสดงประวัติของวัดพระธาตุบังพวน