64070.สัตตมหาสถาน วัดสุทัศนเทพวราราม

สาวิกาน้อย

สัตตมหาสถาน
วัดสุทัศนเทพวราราม ราชวรมหาวิหาร

ปูชนียสถานที่สำคัญยิ่งแห่งหนึ่งของวัดสุทัศนเทพวราราม คือ สัตตมหาสถาน
เป็นสถานที่เสวยวิมุตติสุขที่ยิ่งใหญ่ของพระพุทธเจ้า ๗ แห่ง
ที่ได้ทรงประทับหลังจากตรัสรู้อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์
ริมฝั่งแม่น้ำเนรัญชรา ณ พุทธคยา ก่อนออกเสด็จไปเผยแผ่พระศาสนา
โดยแต่ละแห่งเป็นสถานที่รอบๆ ต้นพระศรีมหาโพธิ์
เป็นเวลาแห่งละ ๑ สัปดาห์ รวม ๗ สัปดาห์ หรือ ๔๙ วัน

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ โปรดเกล้าฯ
ให้สร้างจำลองขึ้นแทนพระธาตุเจดีย์ ตั้งอยู่บริเวณกำแพงวัดด้านทิศตะวันออก
ติดกับถนนอุณากรรณ เรียงเป็นแถวแนวทิศเหนือ ทิศใต้
ในสมัยรัชกาลที่ ๓, รัชกาลที่ ๔ และรัชกาลที่ ๕
บริเวณสัตตมหาสถานนี้ใช้เป็นที่สำหรับเวียนเทียนในวันวิสาขบูชา
ในปัจจุบันพิธีเวียนเทียนในวันวิสาขบูชาใช้บริเวณพระวิหารหลวงแทน
เนื่องจากบริเวณเดิมคับแคบเกินไป

อนึ่ง วัดสุทัศนเทพวรารามแห่งนี้เป็นวัดหลวงที่ไม่มีหรือไม่ปรากฏ
พระเจดีย์องค์ประธาน (พระธาตุเจดีย์) เช่นเดียวกับวัดอื่นๆ
เนื่องจากมี “สัตตมหาสถาน” ซึ่งถือว่าเป็น “อุทเทสิกเจดีย์” ประดิษฐานแทน
โดยตั้งอยู่ในเขตพุทธาวาสทางทิศตะวันออก
นอกกำแพงของพระวิหารคด (พระระเบียงคด)

:b50:

หมายเหตุ : อุทเทสิกเจดีย์ (อ่านว่า อุท-เท-สิ-กะ-เจ-ดี)
หมายถึง สิ่งที่สร้างขึ้นด้วยเจตนาอุทิศเจาะจงต่อพระพุทธเจ้า
มิได้กำหนดว่าเป็นอะไร ถ้ามิใช่พระธาตุเจดีย์ บริโภคเจดีย์ และพระธรรมเจดีย์แล้ว
ก็ถือว่าเป็นอุทเทสิกเจดีย์ทั้งสิ้น เช่น พระพุทธปฏิมากรหรือพระพุทธรูป,
รอยพระพุทธบาทจำลอง, พุทธบัลลังก์, พระธรรมจักร,
พระเครื่องหรือพระพิมพ์, ต้นพระศรีมหาโพธิ์ และสัตตมหาสถาน ฯลฯ
ทั้งนี้เพื่อยังความปีติศรัทธาเลื่อมใสแก่ผู้พบเห็นให้เกิดกุศลจิต
จึงน้อมนำเอาเงิน ทอง ศิลา โลหะ และไม้แก่น มาสร้างเป็นอุทเทสิกเจดีย์

สาวิกาน้อย

ต้นโพธิ์ลังกา - พระรัตนบัลลังก์
รูปปั้นพญามาร-เสนามาร ด้านข้างพระรัตนบัลลังก์

รูปภาพ

พระพุทธรูปปางมารวิชัย
ประดิษฐานบนพระรัตนบัลลังก์ หรือโพธิบัลลังก์
ใต้ต้นโพธิ์ลังกา หรือ “ต้นพระศรีมหาโพธิ์”

รูปภาพ

รูปพระแม่ธรณีบีบมวยผม ด้านหน้าพระรัตนบัลลังก์

สัตตมหาสถาน ประกอบไปด้วย

(๑) ต้นโพธิ์ลังกา
นำกิ่งพันธุ์ต้นโพธิ์มาจากประเทศศรีลังกาที่เมืองอนุราธปุระ มาปลูกไว้
สมมุติเป็น “ต้นพระศรีมหาโพธิ์” ที่ประทับตรัสรู้ ปลูกอยู่บนฐานสี่เหลี่ยมก่ออิฐถือปูน
ใต้ต้นโพธิ์ลังกามีพระรัตนบัลลังก์ หรือโพธิบัลลังก์ (บัลลังก์แห่งต้นโพธิ์)
ไว้เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปปางมารวิชัย
(ปางชนะมาร, ปางสะดุ้งมาร, ภูมิสปรรศมุทรา - Bhumisparsa Mudra)
พระพุทธรูปอยู่ในพระอิริยาบถประทับนั่งขัดสมาธิราบ
พระหัตถ์ซ้ายวางหงายบนพระเพลา (ตัก) พระหัตถ์ขวาวางคว่ำบนพระชานุ (เข่า)
รวมทั้ง มีรูปพระแม่ธรณีบีบมวยผม และรูปปั้นพญามาร รูปปั้นเสนามาร
รูปร่างหน้าตาต่างๆ กัน ตั้งอยู่ด้านหน้าพระรัตนบัลลังก์ หรือโพธิบัลลังก์
ตามพุทธประวัติกล่าวว่า พระพุทธเจ้าหลังจากตรัสรู้อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณแล้ว
ได้เสด็จประทับเสวยวิมุตติสุขภายใต้ร่มโพธิ์เป็นเวลา ๗ วันเป็นสัปดาห์ที่ ๑

สาวิกาน้อย

เก๋งจีน - พระอนิมิสเจดีย์

(๒) เก๋งจีน
ศิลาจีนสลักเป็นรูปปราสาท ตั้งอยู่บนฐานสูงมีบันไดทางขึ้น
รอบผนังฐานปั้นลายนูนต่ำรูปท้องฟ้า ก้อนเมฆ และเทวดารำล่องลอยอยู่บนฟ้า
ด้านหน้าเก๋งจีนเป็นรูปปั้นช้าง รูปปั้นสิงโต และรูปจำลองพระอนิมิสเจดีย์
(ศาลาที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ ทรงนำมาจากประเทศจีน)
เก๋งจีนนี้สมมุติเป็น “พระอนิมิสเจดีย์” ที่ประทับยืนทอดพระเนตรดูต้นพระศรีมหาโพธิ์
ตามพุทธประวัติกล่าวว่า หลังจากเสวยวิมุตติสุขเป็นเวลา ๗ วัน
จึงเสด็จออกจากต้นพระศรีมหาโพธิ์ ไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ
พระองค์ได้ไปประทับที่พระอนิมิสเจดีย์ แล้วหันกลับมาประทับยืน
เพื่อเพ่งดูพระรัตนบัลลังก์ บัลลังก์ใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์ที่ประทับตรัสรู้
โดยมิได้กะพริบพระเนตรตลอด ๗ วัน เป็นสัปดาห์ที่ ๒
เพื่อแสดงถึงความกตัญญูต่อต้นพระศรีมหาโพธิ์ ซึ่งเป็นควงไม้ที่พระองค์ประทับตรัสรู้
พระองค์ทรงประทับอยู่ที่พระอนิมิสเจดีย์เป็นเวลา ๑ สัปดาห์
ภายในเก๋งจีนนี้ประดิษฐานพระพุทธรูปปางถวายเนตร
พระพุทธรูปอยู่ในพระอิริยาบถประทับยืน ลืมพระเนตรทั้งสองเพ่งไปข้างหน้า
พระหัตถ์ทั้งสองห้อยลงมาประสานกันอยู่ข้างหน้าระหว่างพระเพลา (ตัก)
พระหัตถ์ขวาซ้อนเหลื่อมอยู่บนพระหัตถซ้าย
อยู่ในพระอาการสังวรทอดพระเนตรต้นพระศรีมหาโพธิ์

สาวิกาน้อย

แผ่นศิลาปูนบนฐานสี่เหลี่ยมสูง - พระรัตนจงกรมเจดีย์

(๓) แผ่นศิลาปูนบนฐานสี่เหลี่ยมสูง
แผ่นศิลาปูนนี้สมมุติเป็น “พระรัตนจงกรมเจดีย์”
ตามพุทธประวัติกล่าวว่า เมื่อประทับยืนเพื่อเพ่งดูต้นมหาโพธิ์ ๗ วัน
แล้วจึงทรงเนรมิตที่จงกรมขึ้นระหว่างต้นมหาโพธิ์กับพระอนิมิสเจดีย์
แล้วเสด็จจงกรม ณ ที่ตรงนี่ตลอด ๗ วัน เป็นสัปดาห์ที่ ๓
บนแผ่นศิลาปูนประดิษฐานพระพุทธรูปปางเสด็จจงกรม
หรือพระพุทธรูปปางจงกรมแก้ว
พระพุทธรูปอยู่ในพระอิริยาบถประทับยืน
พระบาทขวาก้าวเหยียบพื้น พระบาทซ้ายยกส้นขึ้น
ปลายพระบาทจรดพื้น แสดงพระอาการก้าวเดินจงกรม

สาวิกาน้อย

ศาลาศิลาทรงโรงแบบจีน - พระรัตนฆรเจดีย์

(๔) ศาลาศิลาทรงโรงแบบจีน
ศิลาจีนสลักเป็นรูปอาคารหรือเรือน
เป็นอาคารหรือเรือนอีกหลังหนึ่งที่มีฐานเตี้ยกว่าหลังแรก (เก๋งจีน)
สมมุติเป็น “เรือนแก้ว” หรือ “พระรัตนฆรเจดีย์”
ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปปางรำพึง
พระพุทธรูปอยู่ในพระอิริยาบถประทับยืน
พระหัตถ์ทั้งสองประสานกันยกขึ้นประทับที่พระอุระ (อก)
พระหัตถ์ขวาทับพระหัตถ์ซ้ายเป็นกิริยารำพึง
ตามพุทธประวัติกล่าวว่า หลังจากเสด็จจงกรม ๗ วัน
แล้วทรงเนรมิตเรือนแก้วขึ้นทางด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือของต้นมหาโพธิ์
แล้วพระองค์ประทับนั่งพิจารณาพระอภิธรรมตลอด ๗ วัน เป็นสัปดาห์ที่ ๔

สาวิกาน้อย

ต้นไทรบนฐานสี่เหลี่ยมก่ออิฐถือปูน - ต้นอชปาลนิโครธ

รูปภาพ

รูปกระบือสลักจากศิลาจีนบริเวณต้นไทร - ต้นอชปาลนิโครธ

(๕) ต้นไทรบนฐานสี่เหลี่ยมก่ออิฐถือปูน
ใต้ต้นไทรประดิษฐานพระพุทธรูปปางห้ามมาร
พระพุทธรูปอยู่ในพระอิริยาบถประทับนั่งขัดสมาธิราบ
พระหัตถ์ซ้ายวางหงายบนพระเพลา (ตัก)
พระหัตถ์ขวายกขึ้นป้องเสมอพระอุระ (อก)
แสดงอาการห้ามธิดาพญามารทั้ง ๓ คือ นางตัณหา นางราคา นางอรดี
มีรูปกระบือสลักจากศิลาจีน ๔ ตัว และรูปปั้นธิดาพญามาร
คือ นางตัณหา นางราคา และนางอรดี ตั้งอยู่บริเวณต้นไทร
ต้นไทรนี้สมมุติเป็น “ต้นอชปาลนิโครธ”
ตามพุทธประวัติกล่าวว่า หลังจากทรงพิจารณาพระอภิธรรม
พระองค์ได้เสด็จไปทางทิศตะวันออกแห่งต้นมหาโพธิ์
ประทับนั่งใต้ควงไม้ไทร อันเป็นที่อาศัยของคนเลี้ยงแพะ
เพื่อเสวยวิมุตติสุขเป็นเวลา ๗ วัน เป็นสัปดาห์ที่ ๕
ได้มีพญานาคมาอาราธนาให้เสด็จเข้าสู่ปรินิพพาน แต่ทรงปฏิเสธ
พระองค์ทรงให้รอจนกว่าพุทธบริษัทสี่จะสืบพระศาสนาก่อน

สาวิกาน้อย

อ่างรูปสี่เหลี่ยมสลักด้วยศิลาจีนปลูกบัว ใต้ต้นจิก - ต้นมุจลินทพฤษ์

รูปภาพ

ต้นจิกบนฐานสี่เหลี่ยมก่ออิฐถือปูน - ต้นมุจลินทพฤษ์

(๖) ต้นจิกบนฐานสี่เหลี่ยมก่ออิฐถือปูน
ใต้ต้นจิกประดิษฐานพระพุทธรูปปางนาคปรก
พระพุทธรูปอยู่ในพระอิริยาบถประทับนั่งขัดสมาธิราบบนขนดพญานาค
มีพญานาคแผ่หัวเป็นพังพานขึ้นจากไหล่ไปปรกพระเศียรของพระพุทธรูป
มีอ่างรูปสี่เหลี่ยมสลักด้วยศิลาจีนปลูกบัวใส่ปลาและเต่าในอ่าง
ต้นจิกนี้สมมุติเป็น “ต้นมุจลินทพฤษ์”
ตามพุทธประวัติกล่าวว่า ในสัปดาห์ที่ ๖
พระพุทธองค์เสด็จไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ของต้นมหาโพธิ์
ประทับนั่งใต้ควงไม้จิก เพื่อเสวยวิมุตติสุขเป็นเวลา ๗ วัน
ตลอดสัปดาห์มีฝนตกตลอด พญานาคมุจลินทร์จึงแผ่พังพาน
ปกพระเกษกันฝนและลมมิให้ต้องพระวรกาย
ครั้นฝนหายแล้ว ก็คลายขนาดจำแลงเพศเป็นมานพ
ยืนเฝ้าพระพุทธเจ้าเฉพาะพระพักตร์

สาวิกาน้อย

ต้นเกดบนฐานสี่เหลี่ยมก่ออิฐถือปูน - ต้นราชายตนพฤกษ์

(๗) ต้นเกดบนฐานสี่เหลี่ยมก่ออิฐถือปูน
ประดิษฐานพระพุทธรูปปางฉันสมอ
พระพุทธรูปอยู่ในพระอิริยาบถประทับนั่งขัดสมาธิราบ
พระหัตถ์ซ้ายวางหงายบนพระเพลา (ตัก)
พระหัตถ์ขวาถือผลสมอ หงายพระหัตถ์วางบนพระชานุ (เข่า)
ด้านข้างมีศิลาจีนสลักรูปม้าเทียมเกวียน
ต้นเกดนี้สมมุติเป็น “ต้นราชายตนพฤกษ์”
ตามพุทธประวัติกล่าวว่า ในสัปดาห์ที่ ๗ นี้
พระพุทธองค์เสด็จออกทางทิศใต้ของต้นมหาโพธิ์ ไปยังต้นราชายตนะ
ประทับเสวยวิมุตติสุขเป็นสัปดาห์สุดท้าย
ณ ที่นี้ พระองค์ทรงได้ปฐมอุบาสก ๒ คน ชื่อตปุสสะและภัลลิกะ
ซึ่งเดินทางมาค้าขาย เห็นพระองค์เข้าเกิดความเลื่อมใส
จึงนำข้าวสัตตุผงและข้าวสัตตุก้อนซึ่งเป็นเสบียงเดินทางถวาย
พ่อค้าทั้งสองคนได้แสดงตนเป็นอุบาสก อ้างพระพุทธกับพระธรรมเป็นสรณะ
นับเป็นอุบาสกคู่แรกในพระพุทธศาสนา แล้วเดินทางค้าขายต่อไป

ศิลาจีนสลักรูปม้าเทียมเกวียน ด้านข้างต้นเกด - ต้นราชายตนพฤกษ์

:b8:

>>> ที่มา : วัดประจำรัชกาลที่ ๘ : วัดสุทัศนเทพวราราม
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=24&t=19319

:b50:

พระอารามหลวง และวัดประจำรัชกาล
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=24&t=19072

:b50:

สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ ๑๒ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (แพ ติสฺสเทโว)
เจ้าอาวาสวัดสุทัศนเทพวราราม ราชวรมหาวิหาร พระองค์ที่ ๔
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=22&t=20378

:b50:

ประมวลพระรูป “สมเด็จพระสังฆราช (แพ ติสฺสเทโว)”
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=22&t=43469

:b50:

สมเด็จพระสังฆราช (แพ ติสฺสเทโว)
ทรงเป็น ๑ ใน “กรรมการมหาเถรสมาคม” ในสมัย ร. ๗
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=22&t=50206

64070.สัตตมหาสถาน วัดสุทัศนเทพวราราม

ผู้ใช้งานขณะนี้