การฝึกซ้อมสติปัญญากับความเจ็บป่วย
พระธรรมวิสุทธิมงคล (หลวงตาพระมหาบัว ญาณสัมปันโน)
วัดป่าบ้านตาด จ.อุดรธานี
การฝึกซ้อมสติปัญญากับความเจ็บป่วย
คือต้องพิจารณาทุกขเวทนาที่เกิดขึ้นในขณะนั้น
ด้วยสติปัญญาอย่างเข้มแข็งและแหลมคม
ไม่เช่นนั้นก็แก้ทุกขเวทนาไม่ได้
ไข้ไม่สร่างไม่หายได้เร็วกว่าธรรมดาที่ควรเป็นได้
ผู้ที่สติปัญญาผ่านทุกขเวทนาในเวลาเป็นไข้ไปได้อย่างอาจหาญ
ย่อมได้หลักยึดทั้งเวลาปกติและเวลาเจ็บไข้ได้ทุกข์
ตลอดเวลาจวนตัวจริงๆ ไม่ท้อแท้อ่อนแอและเสียทีในวาระสุดท้าย
เป็นผู้กำชัยชนะในทุกขสัจไว้ได้อย่างประจักษ์ใจ
และอาจหาญต่อคติธรรมดาคือ ความตาย
การรู้ทุกขสัจด้วยสติปัญญาจริงๆ ไม่มีการอาลัยในเวลาต่อไป
จิตยึดความจริงที่เคยพิจารณารู้แล้วเป็นหลักในใจตลอดไป
เมื่อถึงคราวจวนตัวเข้ามา สติปัญญาประเภทนั้นจะเข้ามาเทียมแอก
เพื่อลากค้นทุกข์ด้วยการพิจารณาให้ถึง ความปลอดภัยทันที
ไม่ยอมทอดธุระนอนจมทุกข์อยู่ดังแต่ก่อนที่ยังไม่เคยกำหนดรู้ทุกข์เลย
แต่สติปัญญาประเภทนี้จะเข้าประชิดข้าศึกทันที
กิริยาท่าทางภายนอกก็เป็นเหมือนคนไข้ทั่วไป
คือมีการอิดโหยโรยแรงเป็นธรรมดา
แต่กิริยาภายในคือใจกับสติปัญญาจะเป็นลักษณะทหารเตรียมออกแนวรบ
ไม่มีการสะท้านหวั่นไหวต่อทุกขเวทนาที่เกิดขึ้นมากน้อยในขณะนั้น
มีแต่การค้นหามูลความจริงของ กาย เวทนา จิต ธรรม
ซึ่งเป็นที่รวมแห่งทุกข์ในขณะนั้นอย่างเอาจริงเอาจัง
ไม่กลัวว่าตนสู้หรือทนทุกข์ไม่ไหว
กลัวแต่สติปัญญาจะไม่รู้รอบทันกับเวลาที่ต้องการเท่านั้น
การพิจารณาธรรมของจริงมีทุกขสัจเป็นต้น
กับผู้ต้องการรู้ความจริงอยู่อย่างเต็มใจที่เคยรู้เห็นมาแล้วนั้น
ท่านไม่ถือเอาความลำบากมาเป็นเครื่องกีดขวางทางเดินให้เสียเวลา
และทำความ อ่อนแอแก่ตนอย่างไร้ประโยชน์ที่ควรจะได้เลย
มีแต่คิดว่าทำอย่างไรจึงจะรู้ประจักษ์ขึ้นมาในปัจจุบัน
ไม่พ้นสติปัญญาศรัทธาความเพียรไปได้
เมื่อรู้ความจริงแล้ว ทุกข์ก็จริง กายก็จริง ใจก็จริง
ต่างอันต่างจริงไม่มีอะไรรังควานรังแกบีบคั้นกัน
สมุทัยที่ก่อเหตุให้เกิดทุกข์ก็สงบลง
ไม่คิดปรุงว่ากลัวตายหรือไข้ไม่หาย
อันเป็นอารมณ์เขย่าใจให้ว้าวุ่นขุ่นมัวไป เปล่าๆ
เมื่อสติปัญญารู้รอบแล้ว ไข้ก็สงบลงในขณะนั้น
หรือแม้ไข้ยังไม่สงบลงในขณะนั้น แต่ไม่กำเริบรุนแรงต่อไป
และไม่ให้ใจให้เกิดทุกขเวทนาไปด้วย
ที่เรียกว่าป่วยกายป่วยใจกลายเป็นไข้สองซ้อน
เพราะคำว่าธรรมแล้วเหตุกับผลลงกันได้
จึงจะเรียกว่า สวากขาตธรรม ตามที่ประทานไว้
(ที่มา : หนังสือ “ประวัติพระอาจารย์มั่น ภูริทัตตเถระ”
โดย พระธรรมวิสุทธิมงคล (หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน)
วัดป่าบ้านตาด จังหวัดอุดรธานี, พ.ศ. ๒๕๓๘. หน้า ๒๕๘-๒๕๙)