ธรรมชั้นสูง กับ อิทธิปาฏิหารย์










จุดมุ่งหมายสูงสุดของศาสนาพุทธ คือ นิพพาน เป็นการหลุดพ้นจากกิเลสตัณหาทั้งปวงและวิญญาณก็ดับไปด้วย ไม่เวียนว่ายตายเกิดอีก แต่เป็นการยากนักที่จะปฏิบัติธรรมไปจนถึงขั้นบรรลุนิพพานได้ ระหว่างทางที่จะไปถึงนิพพาน มีธรรมหลายขั้นที่ต้องฝึกปฏิบัติ




ธรรมขั้นต้นที่ต้องปฏิบัติให้ได้ คือ การถือศีล 5 เป็นการประพฤติดีทั้งกายและวาจา ขั้นต่อไป คือ การปฏิบัติตามมรรค 8 ซึ่งเป็นหนทางที่นำไปสู่การพ้นทุกข์ จะทำให้จิตใจให้บริสุทธิ ปราศจากกิเลส โลภ โกรธ หลง ซึ่งการปฏิบัติตามมรรค 8 นี้ ครอบคลุมทั้ง ศีล สมาธิ และ ปัญญา ทำให้เกิดญาณ เมื่อจิตนิ่ง ปราศจากนิวรณ์แล้วก็ฝึกให้บรรลุฌาน แล้วจะได้ วิชชา 8 ซึ่งเป็นธรรมชั้นสูงของพระพุทธเจ้า ที่เมื่อฝึกได้แล้วจะได้อิทธิปาฏิหารย์ คือ มีฤทธิ์ทางใจ แสดงฤทธิ์ต่างๆได้ มีหูทิพย์ อ่านใจผู้อ่ืนได้ ระลึกชาติได้ มีตาทิพย์ และ หมดสิ้นกิเลสตัณหาทั้งปวง




ผู้เขียนไม่ได้มีเจตนาจะแนะนำท่านให้มุ่งปฏิบัติธรรมเพื่ออิทธิปาฏิหารย์ เพียงแต่ต้องการเผยแพร่ธรรมชั้นสูง วิชชา 8 ให้เป็นวิทยาทาน ว่า วิชชา 8 คือ อะไร มีผลอะไรบ้างเมื่อสามารถบรรลุธรรมชั้นสูงนี้ ตัวผู้เขียนเองยังมิได้บรรลุธรรมชั้นสูงนี้นะครับ เพราะยังติดอยู่ในนิวรณ์ข้อที่ 1 ซึ่งตัดใจลำบาก ส่วนนิวรณ์อีก 4 ข้อนั้น ตัดได้เป็นครั้งคราว




สิ่งที่ได้รับในการปฏิบัติธรรมในแต่ละวัน คือ ความสุขสงบในจิตใจ ไม่วิตกกังวลเป็นทุกข์เป็นร้อนกับเหตุการณ์ต่างๆที่เกิดขึ้นรอบตัวเรา แต่...ไม่ใช่เพราะเราทำเป็นไม่สนใจเหตุการณ์รอบตัว แต่เป็นเพราะเราเข้าใจความเป็นไปของชีวิตต่างหาก เพราะเรารู้ว่า... ผลทั้งหลายที่เกิดขึ้นนั้น ย่อมมีมาแต่เหตุ เมื่อคนเราทำเหตุอย่างนั้น ผลที่ตามมาย่อมเป็นอย่างนั้น หากจะแก้ไขสิ่งใดให้ดี ต้องหาสาเหตุที่แท้จริงให้เจอก่อน แล้วแก้ที่เหตุ เมื่อเหตุได้รับการแก้ไขแล้ว ผลที่ออกมาย่อมเป็นไปตามเหตุนั้น ถ้าสิ่งใดที่อยู่นอกเหนืออำนาจหน้าที่ ที่เราจะพึงกระทำได้ เราก็ต้องทำใจปล่อยวาง เนื่องจากไม่ใช่กิจธุระของเรา ที่เราจะมีอำนาจหน้าที่ไปปรับปรุงเปลี่ยนแปลงอะไรได้




ก่อนที่จะเข้าใจเรื่อง วิชชา 8 ได้นั้น ต้องมีความเข้าใจพื้นฐานในเรื่องต่อไปนี้ก่อนคือ:




- มรรค 8

- นิวรณ์ 5

- สภาวธรรม 2

- ขันธ์ 5

- อวิชชา 8

- อาสวะ 4

- ปฏิปทา 4

- ญาณ 3

- ฌาน 4

- เจตสิก 52






วันนี้จะขอยกเรื่อง นิวรณ์ 5 มากล่าวพอสังเขปก่อน:








นิวรณ์ 5 (hindrances)

อกุศลธรรมที่ทำให้จิตใจเศร้าหมองและทำให้ด้อยปัญญา







นิวรณ์ 5 (hindrances) คือ สิ่งที่ขวางกั้นจิตใจไม่ให้ก้าวหน้าในคุณธรรม ไม่ให้บรรลุในคุณงามความดี ทำให้จิตใจเศร้าหมอง และ ด้อยปัญญา ไม่มีสมาธิ ได้แก่




1. กามฉันทะ (sensual desire) คือ ความยินดี ติดใจ ในรูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส ไม่เพียงแต่ในเรื่องเพศเท่านั้น เป็นความชื่นชมยินดีใน ลาภ ยศ สรรเสริญ แก้วแหวนเงินทอง บ้าน ที่ดิน รถยนต์ ฯลฯ ที่เป็นความพอใจในทางโลกทั้งปวง




2. พยาบาท (illwill) คือ ความโกรธ ความไม่พอใจ ผูกใจเจ็บ พยาบาท ความคิดเคียดแค้นชิงชัง มุ่งร้ายต่อผู้อื่น




3. ถีนมิทธะ (sloth and torpor) คือ ความท้อแท้สิ้นหวัง ความหดหู่ หมดกำลังใจ ความเกียจคร้าน เฉื่อยชา ไม่มีเรี่ยวแรง ความง่วงเหงาเซื่องซึม ความเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้า




4. อุทธัจจกุกกุจจะ (distraction and remorse, flurry and worry, anxiety) คือ ความฟุ้งซ่าน จิตไม่สงบ ความหงุดหงิดรำคาญใจ ความวิตกกังวล




5. วิจิกิจฉา (doubt, uncertainty) คือความไม่แน่ใจ ตัดสินใจไม่ได้ ความลังเล สงสัย ความไม่มั่นใจ ไม่ปักใจเชื่อว่าสิ่งใดถูกสิ่งใดผิด ไม่รู้ว่าจะทำแบบไหนดี







ในแต่ละวัน เราควรเฝ้าดูจิตของเราว่า มีนิวรณ์ในข้อใดบ้าง และ พยายามฝึกจิตให้ปราศจากนิวรณ์ เพื่อที่เราจะได้บรรลุธรรมขั้นสูงขึ้นไป หากจิตยังมีนิวรณ์หลายข้ออยู่ สมาธิและปัญญาย่อมไม่เกิดขึ้นได้

มรรค มีองค์ 8 (the noble Eightfold Path)







มรรค คือ ข้อปฏิบัติให้ถึงความดับทุกข์ ซึึ่งใครๆก็ทำได้ เพราะเป็นข้อปฏิบัติที่ได้ชื่อว่า

มัชฌิมาปฏิปทา แปลว่า ทางสายกลาง อันเป็นข้อปฏิบัติที่พอดีที่จะนำไปสู่ความสงบ

และจุดหมายแห่งความหลุดพ้นเป็นอิสระ ดับทุกข์ ปลอดจากปัญหา

เป็นวิธีปฏิบัติที่ไม่สุดโต่งไปทางบำรุงบำเรอความสุขให้กับตนเอง (กามสุขัลลิกานุโยค) และ

ไม่ต้องสุดโต่งไปในทางทรมานตนเอง ทำให้ตัวเองต้องลำบาก (อัตตกิลมถานุโยค)







อริยมรรค หรือ หนทางอันประเสริฐ มีองค์ประกอบอยู่ 8 ประการดังนี้




1. สัมมาทิฏฐิ (Right View, Right Understanding) เห็นชอบ

คือ มีความคิดเห็นที่ถูกต้องอย่างมีปัญญา ด้วยการรู้และเข้าใจในเรื่องของความทุกข์

สาเหตุแห่งการเกิดทุกข์ วิธีดับทุกข์ มีความเข้าใจในเรื่องของความไม่เที่ยงแท้แน่นอน

เข้าใจเรื่องกิเลสมนุษย์ ความโลภ ความโกรธ ความหลง รู้ว่าสิ่งต่างๆที่เกิดขึ้นนั้น

ย่อมเป็นเหตุเป็นผลของกันและกัน




ยกตัวอย่างเช่น ทุกข์ที่เกิดจากการผิดหวังในเรื่องของความรัก ไม่ว่าจะเป็นรักเขาข้างเดียว

อกหักถูกทิ้ง หรือ คนรักมีชายอื่นหรือหญิงอื่น ฯลฯ หลังจากที่ผิดหวังเสียใจในเรื่องของความรักแล้ว

หลายๆคนก็ปล่อยตัวเองให้จมอยู่กับความทุกข์ ความเหงา ความเศร้า และ ความเจ็บแค้นใจ

บ้างก็ดื่มสุราจนเมามาย บ้างก็เข็ดขยาดและกลัวความรัก

ส่วนมากแล้วมักโทษคนอื่นเสมอว่าเป็นต้นเหตุแห่งความทุกข์ของตน




แท้จริงแล้วควรทำความเข้าใจให้ได้เสียก่อนว่า การที่ตนเองต้องอกหัก ถูกทอดทิ้ง

หรือคนรักนอกใจนั้นมีสาเหตุมาจากอะไร ซึ่งสาเหตุนั้นอาจมาจากตนเอง หรือมาจากคนที่ตนรัก

ถ้าเป็นสาเหตุมาจากตนเอง ย่อมต้องแก้ไขที่ตนเองได้ เช่น เราอาจเป็นคนเจ้าอารมณ์ วู่วาม

ทำตัวไม่น่ารัก ใครอยู่ใกล้ก็ไม่มีความสุข เราควรต้องปรับปรุงตัวเรา




แต่ถ้าสาเหตุมาจากคนอื่น เช่น เขาเป็นคนเจ้าชู้ เราก็คงเปลี่ยนเขาไม่ได้ ถ้าเราไม่ชอบคนเจ้าชู้

เราก็ไม่ควรเลือกคนเจ้าชู้มาเป็นคู่ครองของเรา







2. สัมมาสังกัปปะ (Right Thought) ดำริชอบ คิดชอบ

มีความนึกคิดในทางที่ถูกต้อง ไม่โลภอยากได้ของใคร

ไม่อยากกอบโกยเงินทองมากมายเกินความจำเป็น แต่มีความคิดเสียสละ

และชอบบำเพ็ญตนให้เป็นประโยชน์ ไม่หมกมุ่นหรือมักมากในกามารมณ์ ไม่มักง่ายเรื่องกามารมณ์

รู้จักควบคุมตนเองได้ดีต่อสิ่งเย้ายวนใจ เป็นผู้ที่ไม่มีโทสะ ไม่โกรธง่าย ไม่มีจิตคิดทำร้าย หรือ

ผูกพยาบาทกับผู้ใด แต่มีเมตตา และ ปรารถนาดีต่อผู้อื่นเสมอ







3. สัมมาวาจา (Right Speech) เจรจาชอบ

พูดแต่ความจริง เชื่อถือได้ ไม่พูดจาหลอกลวง ไม่โกหก

พูดอย่างสร้างสรรค์ พูดให้คนสามัคคีกัน ไม่พูดส่อเสียด ไม่ยุแหย่ให้เกิดความแตกแยก

พูดแต่ถ้อยคำสุภาพ ไม่ใช้ถ้อยคำหยาบคาย

พูดให้เหมาะสมกับเวลา พูดแต่สิ่งที่เป็นประโยชน์ มีสาระ ไม่พูดเพ้อเจ้อ







4. สัมมากัมมันตะ (Right Action) กระทำชอบ

การไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ทรมานสัตว์ ไม่ก้าวร้าว ไม่ทุบตีทำร้ายใคร

การไม่เอาสิ่งของที่เจ้าของไม่ได้ให้ ไม่ลักขโมย ไม่ฉ้อโกง ไม่หลอกเอาทรัพย์ของผู้ใด

การไม่ประพฤติผิดในกาม ไม่เป็นชู้ ไม่เล่นชู้ ไม่ฝืนใจใครให้มาร่วมหลับนอนด้วย

. สัมมาอาชีวะ (Right Livelihood) เลี้ยงชีพชอบ

ประกอบอาชีพสุจริต เว้นจากมิจฉาชีพ ไม่ค้าของเถื่อน ไม่ค้ายาเสพย์ติด ไม่ค้ามนุษย์เพื่อกามารมณ์

ไม่ค้าสัตว์เพื่อการฆ่า ไม่ค้าอาวุธเพื่อประหัตประหารกัน







6. สัมมาวายามะ (Right Effort) เพียรชอบ

ประคองจิตไว้ เพื่อมิให้เกิด ราคะ โลภ โกรธ หลง

แต่ถ้าเกิดราคะ โลภ โกรธ หลง ขึ้นมาเมื่อใด ก็ทำใจให้มีสติ ละอกุศลที่เกิดขึ้นแล้วเสียได้ และให้กุศลเกิด คือมีใจกว้างโอบอ้อมอารี มีเมตตา ให้อภัย และ มีสติอยู่เสมอ







7. สัมมาสติ (Right Mindfulness) ระลึกชอบ

มีสติระลึกอยู่เสมอว่า ทำอะไร จะทำอะไร ไม่เผลอ รู้ว่าสบาย ไม่สบาย รู้อารมณ์ที่ผ่านเข้ามาในจิตใจ







8. สัมมาสมาธิ (Right Concentration) ตั้งจิตมั่นชอบ

ฌาน 4 ความตั้งใจมั่นโดยถูกทาง กุศลจิตมีอารมณ์เดียว ไม่ฟุ้งซ่าน จิตสงัดจากกาม สงัดจากอกุศล

เข้าถึงปฐมฌาน ทุติยฌาน ตติยฌาน จุตตถฌาน ไม่มี วิตกวิจาร ปิติ สุข เหลือแต่อุเบกขา





ปกติแล้วจิตใจของปุถุชน มีธรรมชาติหลายอย่าง ประกอบไปด้วย :




1. เอกัคคตา

จิตที่เป็นสมาธิ ตั้งมั่นสนใจในสิ่งเดียว ไม่วอกแวก ใช้ข่มอารมณ์ที่พะวงในเรื่องของรูป รส กลิ่น เสียง

สัมผัส และความสะดวกสบายทั้งหลายได้




2. ปิติ

จิตที่เบิกบาน พอใจ ใช้ข่มความขุ่นข้องหมองใจ และความพยาบาทได้




3. สุข

จิตที่มีความสุข ใช้ข่มความฟุ้งซ่าน รำคาญใจได้




4. วิตก

จิตที่นึกคิด คิดเรื่องนั้นเรื่องนี้ ใช้ข่มความหดหู่ท้อถอย ง่วงเหงาหาวนอนได้




5. วิจาร

จิตที่ไตร่ตรอง หาเหตุผลและมีวิจารณญาณ ใช้ข่มความลังเล สงสัย ไม่แน่ใจได้




(ส่วนนี้คือ นิวรณ์ 5 นั่นเอง)

6. กามฉันทะ

จิตที่ยังคงติดใจในรูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส ลาภ ยศ สรรเสริญ และ ความสะดวกสบายทั้งหลาย




7. พยาบาท

จิตที่มีความขุ่นข้องหมองใจ ผูกใจเจ็บ ปองร้ายผู้อื่น




8. ถึนมิทธะ

จิตที่หดหู่ ท้อถอย ขาดกำลังใจ ง่วงเหงาหาวนอน อ่อนอกอ่อนใจ




9. อุทธัจจะกุกกุจจะ

จิตที่ฟุ้งซ่าน รำคาญใจ วิตกกังวล




10. วิจิกิจฉา

จิตที่ความไม่แน่ใจ ตัดสินใจไม่ได้ ความลังเล สงสัย ความไม่มั่นใจ ไม่ปักใจเชื่อว่าสิ่งใดถูกสิ่งใดผิด

ไม่รู้ว่าจะทำแบบไหนดี




ผู้ที่สำเร็จปฐมฌานย่อมสามารถตัด นิวรณ์ 5 นั้นออกได้ จึงเหลือแต่เพียง :

1. เอกัคคตา (สมาธิ)

2. ปิติ

3. สุข

4. วิตก

5. วิจาร

จิตใจของผู้บรรลุทุติยฌาน จะตัด วิตก วิจาร ออกเสียได้ จึงเหลือแต่เพียง :

1. เอกัคคตา (สมาธิ)

2. ปิติ

3. สุข




จิตใจของผู้ที่บรรลุตติยฌาน จะตัด ปิติ ออกเสียได้ จึงเหลือแต่เพียง :

1. เอกัคคตา (สมาธิ)

2. xxxxxxxxxx

3. สุข




จิตใจของผู้ที่บรรลุจตุตถฌาน จะทิ้ง สุข เสียได้ เหลือเพียงอารมณ์เดียวที่เป็นอุเบกขา

สามารถวางเฉย ไม่หวั่นไหวต่อสิ่งใดๆที่มากระทบอารมณ์ ทำให้ดวงจิตมีอำนาจ

จิตมีเพียงอารมณ์เดียวคือ :

1. เอกัคคตา (สมาธิ)









ข้อ 3. สัมมาวาจา (Right Speech),
4. สัมมากัมมันตะ (Right Action),
5. สัมมาอาชีวะ (Right Livelihood) เป็น ศีล


ข้อ 6. สัมมาวายามะ (Right Effort),


7. สัมมาสติ (Right Mindfulness),


8. สัมมาสมาธิ (Right Concentration) เป็น สมาธิ




ข้อ 1. สัมมาทิฏฐิ (Right View, Right Understanding),


2. สัมมาสังกัปปะ (Right Thought) เป็น ปัญญา

ขอบคุณสำหรับสิ่งดีๆนะคร้า