บุคคลจะหลุดพ้นจากสังขารทุกข์ได้จะต้องเป็นพระอรหันต์
ผู้ได้อนุปาทิเสสนิพพานเท่านั้น บุคคลผู้พ้นจากสังขารทุกข์นั่นเอง
ท่านจึงเรียกว่าพ้นจากทุกข์ทั้งปวงได้ คำว่า สังขารทุกข์ นี้หมายถึง ทุกข์ทั้งปวง
ไม่มีอะไรเหลืออยู่ ทุกข์ทั้งหมดนี้จัดอยู่ในสังขารทุกข์

ฉะนั้น พระอรหันต์ที่บรรลุนิพพานและปรินิพพานพร้อมทั้งขันธ์ ๕ ไปหมดแล้ว
จึงจะได้ชื่อว่าเป็นผู้หลุดพ้นจากสังขารทุกข์โดยประการทั้งปวง
แต่ถ้าเป็นพระอรหันต์แล้วแต่ยังไม่ปรินิพพานก็ถือว่ายังไม่หลุดพ้นจากสังขารทุกข์
เพราะแม้จะเป็นพระอรหันต์แล้วก็ยังต้องรับวิบากเสวยเวทนาอยู่
เพร่ะฉะนั้นจึงชื่อว่ายังไม่หลุดพ้นจากสังขารทุกข์


หมายเหตุ :- มีข้อสังเกตุเกียวกับอนุปาทิเสสนิพพานนี้ ขอพูดนิดหนึ่ง
เพราะว่าเคยมีคำถามเกี่ยวกับเรื่องนิพพานระหว่างสอุปาทิเสสะ กับ อนุปาทิเสสะ
จริง ๆ แล้วนิพพานทั้งสองนี้มีกล่าวไว้ในขุททกนิกาย อิติวุตตกะ อย่างชัดเจน
อนุปาทิเสสะนี้หมายถึง"ไม่มีขันธ์ ๕ หลงเหลืออยู่" ฉะนั้น นิพพาน
ที่ไม่มีขันธ์ ๕ เหลืออยู่ ก็จะต้องได้แก่พระนิพพานของพระอรหันต์แต่ผู้เดียว
ไม่เกี่ยวกับบุคคลอื่น แต่จะไม่มีคำขัดแย้งว่าในพระสูตรอื่น ๆ มีคำว่า
อนุปาทิเสส และ สอุปาทิเสส เหมือนกัน

เกี่ยวกับเรื่องนิพพานนี้ อาจจะทำให้ผู้อ่านสับสนด้วยคำว่า"สอุปาทิเสส"นี้
อาจจะหมายถึงนิพพานของบุคคลอื่นที่นอกจากพระอรหันต์ก็ได้
จะต้องทำความเข้าใจให้ดี เพราะว่า อนุปาทิเสส ในที่โน้นกับในที่นี้มีความหมายต่างกัน

เท่าที่รู้มาน่าจะเป็นอังคุตตรนิกาย ซึ่งมีคำว่า อนุปาทิเสโส ปุคฺคโล
บุคคลผู้เป็นอนุปาทิเสสะ หรือ สอุปาทิเสสะในที่นั้น อุปาทิ หมายถึงกิเลส
แต่ในที่นี้หมายถึงขันธ์ เพราะฉะนั้น ความหมายจึงต่างกันจะเอามาปะปนกันไม่ได้

อุปาทิ ในอังคุตตรนิกาย หมายถึง"กิเลส" ฉะนั้น สอุปาทิเสโสในที่นั้น
จึงแปลว่า ผู้ที่เป็นพระอริยะบุคคลแต่ยังมีกิเลสหลงเหลืออยู่ สำหรับ
ในเรื่องของพระนิพพานนี้ พึงทราบ อุปาทิ หมายถึงขันธ์ ๕ ถ้าสามารถแยกแยะแบบนี้ได้

ก็จะทำให้ไม่ปะปนกัน ตามที่แบ่งว่านิพพานมี ๒ คือ สอุปาทิเสสนิพพาน
และอนุปาทิเสสนิพพาน หมายถึง พระอรหันต์ผู้ปรินิพพานไปแล้วก็ไม่ผิด

ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ! นิพพานธาตุ มี ๒ อย่าง คือ
สอุปาทิเสนิพพานธาตุ กับ อนุปาทิเสสนิพพานธาตุ
สอุปาทิเสสนิพพานธาตุเป็นไฉน ? ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เป็นพระอรหันต์ขีณาสพ
อยู่จบพรหมจรรย์แล้ว มีกิจที่พึงกระทำสำเร็จแล้ว วางภาระแล้ว
มีประโยชน์ของตนได้บรรลุแล้ว สิ้นเครื่องผูกพันในภพแล้ว หลุดพ้นแล้วเพราะรู้โดยรอบ

ภิกษุนั้นมีอินทรีย์ ๕ดำรงอยู่ เพราะมีอินทรีย์ ๕ ยังไม่หมดสิ้นไป
จึงประสบสิ่งที่น่าพอใจบ้าง ไม่พอใจบ้าง เสวยสุขบ้าง ทุกข์บ้าง ความสิ้นราคะ
โทสั โมหะ ของภิกษุนั้น เรียกว่า สอุปาทิเสสนิพพาน อนุปาทิเสสนิพพานธาตุ เป็นไฉน?
ภิกษุในพระธรรมวินัยนี้เป็นพระอรหันต์ขีณาสพ อยู่จบพรหมจรรย์แล้ว

มีกิจที่พึงทำอันได้ทำเสร็จแล้ว วางภาระแล้ว มีประโยชน์ของตนอันได้บรรลุแล้ว
สิ้นเครื่องผูกในภพแล้ว หลุดพ้นแล้วเพราะรู้โดยชอบ การเสวยอารมณ์ทั้งปวง
ของพระภิกษุนั้น ดับสนิท นี้เรียกว่าอนุปาทิเสสนิพพานธาตุ


อิติวุตตก ๒๕/๒๕๘

4Aขออนุโมทนาสาธุการค่ะ