ธมกรกธมกรก
[ทะ-มะ-กะ-หฺรก] (มค. ธมฺมกรก) น. กระบอกกรองน้ำ เป็นบริขารอย่างหนึ่งในบริขาร ๘ ซึ่งพระภิกษุจะขาดเสียมิได้ ลักษณะเป็นรูปกระบอก ด้านบนมีรูเล็กๆ สำหรับปล่อยอากาศออกเมื่อจุ่มลงในน้ำ และปิดไว้เมื่อยกขึ้น ปล่อยอีกครั้งเมื่อต้องการให้น้ำออกจากกระบอก ด้านปากกระบอกหุ้มด้วยผ้าขาวเนื้อบาง.
ลักษณะ
กระบอกหร็อก : เป็นเครื่องมือใช้ในการกรอรองน้ำ ของคนชาวภาคใต้ โดยคำที่ใช้มาจาก ธมกรก อ่านว่า ทะ มะ กะ หรก อันมีเรื่องซึ่งมีเรื่องเล่ากันว่า มีพระสงฆ์ที่จำวัดอยู่ตามวัด ได้ริเริ่มในการใช้เครื่องกลองน้ำก่อน ที่ชาวบ้านจะใช้โดยพระสงฆ็ เพราะอาจจะทำลายชีวิตสัตว์ ก็คือลูกน้ำที่อยู่ในน้ำ ด้วยแนวคิดดังกล่าวนี้ก็นำไปสู่การประดิษฐ์คิดค้นเครื่องมือรูปทรงกระบอกที่ภายในมีผ้าใยบาง ๆ ไว้สำหรับกรองน้ำ และอีกส่วนหนึ่งจะทำเป็นที่กดน้ำ ทำหน้าที่ดันน้ำผ่านเส้นใยเนื้อผ้าทำให้น้ำที่เข้าไปนั้นได้ผ่านการกรองในเบื้องต้น แต่ในความจริงแล้วการกรองดังกล่าวต้องได้ผ่านการต้มเพื่อฆ่าเชื้อโรคอีกครั้งหนึ่ง
คุณค่า
สรุปได้ว่ากระบอกหร็อกเป็นภูมิปัญญาของชาวบ้านที่ได้ประดิษฐ์เครื่องมือเข่ามาช่วยให้การดำรงชีพของตนเองให้สะดวกและปลอดภัยยิ่งขึ้น สำหรับการอุปโภคและบริโภคน้ำถือได้ว่าเป็นภูมิปัญญาเบื้องต้นอีกอย่างหนึ่งที่ควรอนุรักษ์และสนับสนุนให้พัฒนาก้าวไปสู่เทคโนโลยีที่ล้ำยุคยิ่งขึ้น
Credit by: เอกสารอ้างอิง ฐานข้อมูลทางวัฒธรรมและสิ่งแวดล้อม
หนังสือ สารรนุกรมวัฒนธรรมภาคใต้ ธนาคารไทยพานิชย์
สำนักศิลปวัฒนธรรม สถาบันราชภัฏนครศรีธรรมราช
ธมกรก (อ่านว่า ทะมะกะหรก) คือ กระบอก
กรองน้ำของพระสงฆ์ เป็นชื่อของกระบอก
(ปัจจุบันใช้กระป๋องนม) ที่ผูกผ้าบาง ๆ ไว้ที่ก้น
ด้านบนมีท่อเล็ก ๆ สำหรับเทน้ำออก วิธีใช้
ต้องจุ่มก้นกระบอกด้านมีผ้าลงในน้ำ ให้น้ำผ่าน
ผ้าบางนั้นเข้าไปในกระบอกจนเต็ม แล้วยก
กระบอกขึ้นพร้อมกับใช้นิ้วอุดท่อนั้นไว้
หงายด้านมีผ้าขึ้น ปล่อนนิ้ว เทน้ำออกทางท่อ
เล็กด้านบนนั้นลงในภาชนะเช่น แก้ว หรือขัน
วิธีนี้จะป้องกันมิให้สัตว์เล็ก ๆ ที่อยู่ในน้ำเข้า
ไปในกระบอกน้ำได้ ที่ต้องทำดังนี้ เพราะมีพระวินัย
ห้ามมิให้ภิกษุดื่มน้ำที่มีตัวสัตว์ จึงต้องกรองก่อน
ดื่ม วิธีกรองน้ำแบบนี้จะใช้กับน้ำจากบ่อ สระ
หรือหนองที่ยังไม่สะอาดพอ
Credit image by:
http://www.punnamerit.com 
