"พระพุทธเจ้ามีกี่พระองค์?"

เป็นข้อถกเถียงอีกอย่างในของนักวิชาการด้านพุทธศาสนา บางพระสูตรก็เชื่อว่า มี ๒๕ พระองค์
ในขณะอีกพระสูตรหนึ่งเชื่อว่ามี ๒๘ พระองค์ และบางพระสูตรเชื่อว่า มีเพียง ๕ พระองค์ เท่านั้น

การตอบคำถามนี้ ขึ้นอยู่กับวิธีการวิเคราะห์ว่าผู้ที่ศึกษานั้นใช้กรรมวิธีในการวิเคราะห์และศึกษาพระไตรปิฎก อย่างไร สำหรับผู้ที่ศึกษาพระไตรปิฎกในฐานะเป็น'คัมภีร์ศักดิ์สิทธิ์'ที่ทุกคำพูดในพระไตรปิฎกเป็นความจริงทั้งหมด และเชื่ออย่างเต็มอกว่า ไม่มีคำพูดใดในพระไตรปิฎกเป็นสิ่งที่พระภิกษุในยุคหลังพุทธกาลแต่งเติมเสริมต่อขึ้นในภายหลังเลย

ในตำนานหนึ่งมีพระพุทธเจ้า ๕ พระองค์สำหรับกัลป์ คือ
พระกกุสันธพุทธเจ้า
พระโกนาคมนพุทธเจ้า
พระกัสสปพุทธเจ้า
พระโคดมพุทธเจ้า
และ พระเมตเตยพุทธเจ้า
(หรือที่คนไทยรู้จักในนามของพระศรีอริยเมตไตรย์ ซึ่งเป็นพระพุทธเจ้าองค์ถัดไป หลัง พ.ศ.๕๐๐๐)

ทั้ง ๕ รูปนี้มีหลักฐานปรากฏใน มหาปธานสูตร และจักกวัตตสีหนาทสูตร
ในทีฆนิกายสุตตันตปิฎก


ส่วนอีกสายหนึ่งเป็นแนวคิดของศาสนาเชน ซึ่งเชื่อว่าโลกมีพระพุทธเจ้า ๒๕ พระองค์
ประกอบด้วย

๑.พระทีปังกร
๒. พระโกณฑัญญะ
๓. พระสุมัคละ
๔. พระสุมนะ
๕. พระเรวตะ
๖. พระโสภิตะ
๗. พระอโนมทัสสี
๘. พระปทุมะ
๙. พระนารทะ
๑๐. พระปทุมุตตระ
๑๑. พระสุเมธะ
๑๒. พระสุชาตะ
๑๓. พระปิยทัสสี
๑๔. พระอัตถทัสสี
๑๕. พระธรรมทัสสี
๑๖. พระสิทธัตถะ
๑๗. พระติสสะ
๑๘. พระปุสสะ
๑๙. พระวิปัสสี
๒๐. พระสิขี
๒๑. พระเวสสภู
๒๒. พระกกุสันธะ
๒๓. พระโกนาคมนะ
๒๔. พระกัสสปะ
๒๕. พระโคตมะ (พระพุทธเจ้าองค์ปัจจุบัน)


ส่วนพระสูตรที่เชื่อว่ามี ๒๘ พระองค์ ดังปรากฏพระนามตาม'พระไตรปิฎก' ประกอบด้วย

๑. พระตัณหังกร ๒. พระเมธังกร ๓. พระสรณังกร ๔. พระทีปังกร ๕. พระโกณฑัญญะ
๖. พระสุมังคละ ๗. พระสุมนะ ๘. พระเรวตะ๙. พระโสภิตะ ๑๐. พระอโนมทัสสี
๑๑. พระปทุมะ ๑๒. พระนารทะ ๑๓. พระปทุมุตระ ๑๔. พระสุเมธะ ๑๕. พระสุชาตะ
๑๖. พระปิยทัสสี ๑๗. พระอัตถทัสสี ๑๘. พระธรรมทัสสี ๑๙. พระสิทธัตถะ ๒๐. พระติสสะ
๒๑. พระปุสสะ ๒๒. พระวิปัสสี ๒๓. พระสิขี ๒๔. พระเสสภู ๒๕. พระกกุสันธะ
๒๖. พระโกนาคมนะ ๒๗. พระกัสสปะและ ๒๘. พระโคตมะ (พระพุทธเจ้าองค์ปัจจุบัน)


นอกจากนี้แล้ว ในฝ่ายมหายาน แสดงว่ามีพระพุทธเจ้าพระองค์หนึ่งสถิตอยู่เป็นนิรันดรในสรวงสวรรค์ คือ พระสยัมภูพุทธเจ้า หรือ พระอาทิพุทธเจ้า และมีพระพุทธเจ้าอีก ๕ พระองค์ เกิดด้วยอำนาจญาณสมาบัติทั้ง ๕ ของพระอาทิพุทธเจ้า สถิตอยู่ในสวรรค์เช่นเดียวกัน เรียกว่า พระธยานิพุทธเจ้า ๕ พระองค์ คือ

๑. พระไวโรจนะพุทธเจ้า ทำหัตถ์อย่างปางปฐมเทศนา
๒. พระอักโษภยะพุทธเจ้า ทำหัตถ์อย่างปางมารวิชัย
๓. พระรัตนสัมภวะพุทธเจ้า ทำหัตถ์อย่างปางประทานพร
๔. พระอมิตาภะพุทธเจ้า ทำหัตถ์อย่างปางสมาธิ
๕. พระอโฆสิทธะพุทธเจ้า ทำหัตถ์อย่างปางประทานอภัย

พระพุทธรูปศิลาแห่งพระพุทธเจ้า ๕ พระองค์นี้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงได้มาชุดหนึ่ง เมื่อคราวเสด็จพระราชดำเนินเกาะชวา เมื่อ พ.ศ. ๒๔๓๙ โปรดให้ประดิษฐานที่พระเจดีย์วัดราชาธิวาส ๔ องค์ ที่ ๔ มุมแห่งพระเจดีย์ อีกองค์หนึ่งโปรดให้ประดิษฐานที่ซุ้มยอดปรางค์ด้านทิศตะวันตกแห่งพระอุโบสถ วัดบวรนิเวศวิหาร คือ พระไวโรจนะ ถือกันว่าพระไวโรจนะเป็นองค์กลาง อีก ๔ องค์อยู่ล้อมรอบแต่ละทิศ พระพุทธรูปศิลาชุด ๕ องค์นี้เดิมประดิษฐานอยู่ที่พระเจดีย์บูโรพุทโธเกาะชวา

เรื่องพระพุทธเจ้าหลายพระองค์ มีในพระพุทธศาสนาที่แสดงเป็นกลาง ๆ เช่น ในพระโอวาท ๓ ที่แปลความว่า การไม่ทำบาปทั้งปวง การทำกุศลให้ถึงพร้อม การทำจิตใจให้ผ่องแผ้ว นี้เป็นคำสอนของพระพุทธทั้งหลาย คำว่า พุทธะ นี้ ใช้เป็นพหูพจน์ มีความหมายทั่วไปว่า ผู้รู้ทั้งหลาย
พระพุทธเจ้าซึ่งเป็นบรมศาสดา เรียกว่า พุทธะ

พระอรหันตสาวก เรียกว่า พุทธะ แต่มักเติมคำว่า อนุ ข้างหน้า เป็น อนุพุทธะ แปลว่า ผู้รู้ตาหรือผู้รู้ในภายหลัง เรียกรวมกันว่า พุทธานุพุทธะ แปลว่า พระพุทธะและพระอนุพุทธะ

พระพุทธะนั้นมีพระองค์เดียว ส่วนพระอนุพุทธะนั้น มีมากเท่าจำนวนพระอรหันตสาวกทั้งหลาย เมื่อถือว่าเป็นพระพุทธะด้วยกัน ก็กล่าวได้ว่า พระพุทธะมีจำนวนมาก

ในบางสูตร ได้แสดง พระพุทธะ อีกจำพวกหนึ่ง เรียกว่า พระปัจเจกพุทธะ แปลว่า ผู้ตรัสรู้เฉพาะตนผู้เดียว ไทยเราเรียกว่า พระปัจเจกพุทธเจ้า หรือ พระปัจเจกโพธิ หมายถึง เป็นผู้ตรัสรู้ด้วยพระองค์เองเช่นเดียวกับพระพุทธเจ้า ซึ่งเป็นพระบรมศาสดาของเราทั้งหลายในบัดนี้ แต่ไม่สอนผู้อื่น ในที่นี้น่าจะหมายถึง ไม่สอนผู้อื่นให้ตรัสรู้ตาม หรือไม่ตั้งศาสนาขึ้น

และเมื่อมีพระปัจเจกพุทธเจ้า ก็เรียกพระพุทธเจ้าซึ่งสอนผู้อื่นเช่น พระบรมศาสดาของเราทั้งหลายว่า พระสัมมา สัมพุทธเจ้าแปลว่า ผู้ตรัสรู้เอง หรือ พระสัพพัญญูพุทธเจ้า แปลว่า พระพุทธะผู้ตรัสรู้ธรรมทั้งปวง พระปัจเจกพุทธะ ท่านแสดงวามีจำนวนมาก อยู่ด้วยกันในที่แห่งหนึ่ง ๆ จำนวนหลายร้อยก็มี
ขณะเดียวกันก็มีข้อโต้แย้งว่า หากมีพระพุทธเจ้าหลายพระองค์ในความเชื่อในยุคแรกของพระพุทธศาสนาจริง ก็น่าจะปรากฏในคาถาของพระเถรหรือเถรีรูปใดรูปหนึ่งอย่างน้อยสักแห่งหนึ่ง

แม้คำของถึงพระรัตนตรัยก็กล่าวถึงพระพุทธเจ้าเพียงรูปเดียว “พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามิฯ” (ของถึงพระพุทธเจ้าเพียงรูปเดียวเป็นที่พึ่ง) มิใช่ “พุทฺเธ สรเณ คจฺฉามิฯ” (ของถึงพระพุทธเจ้าหลายพระองค์เป็นที่พึ่ง)

ความเชื่อเรื่องพระพุทธเจ้าหลายพระองค์จึงน่าจะเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นหลังพุทธปรินิพานไปแล้ว แต่ถูกนำมาเขียนให้อยู่ในรูปของพุทธวจนะเพื่อให้ได้รับความยอมรับจากชาวพุทธทั่วไป การถกเถียงหรือหาข้อสรุปว่าพระพุธเจ้ามีกี่องค์ ไม่สามารถหาหลักฐานอะไรมาอ้างอิงหรือพิสูจน์ แต่สิ่งสำคัญยิ่งกว่า ธรรมะของพุทธองค์ที่เป็นสัจจธรรมเสมอแม้ว่ากาลเวลาจะเปลี่ยนแปลงไปนานเท่าใดก็ตาม ธรรมะของพุทธเจ้าทันสมัยตลอดกาล
ขอท่านกัลญาณมิตรพึงสำเร็จในธรรมเถิด

เทพบุตร

จงเป็นมหาเศรษฐีทุกท่านเถิด
ธรรมเป็นสิ่งที่ควรน้อมเข้ามาใส่ตัว (สาธุ)

ครับขอบคุณกัลญาณมิตรที่เป็นกำลังใจแวะมาร่วมกันอนุโมทนาครับ
ขอทุกท่านจงเจริญสุขเจริญธรรมร่ำรวยธรรมและโภคทรัย์บริบูลย์เถิด

เทพบุตร

ได้ยินคำว่าพระพุทธเจ้าแล้ว....เหมือนโลกนี้สว่างเลยย