สังโยชน์10 และ อนุสัย7
สังโยชน์ คือ ธรรมเป็นเครื่องผูกสัตว์ทั้งหลายไม่ให้พ้นไปจากวัฏฏะทุกข์ มี 10 ประการ แบ่งเป็น 2 จำพวกคือ โอรัมภาคียสังโยชน์ คือ สังโยชน์เบื้องต่ำ มี5ประการ อุทธัมภาคียสังโยชน์ คือ สังโยชน์เบื้องสูง มี5ประการ โอรัมภาคียสังโยชน์ 5 ได้แก่
1. สักกายทิฐิ คือ เห็นว่า ร่างกายเป็นเรา เป็นของเรา (คำว่าร่างกายนี้หมายถึง ขันธ์ 5)
2. วิจิกิจฉา คือ ความลังเลสังสัย ในคุณพระรัตนตรัย อันมี พระพุทธ พระธรรม และ พระสงฆ์
3. สีลัพพตปรามาส คือ การไม่รักษาศีลอย่างจริงจัง และ ยึดถือสิ่งที่เชื่อถือกันมายาวนานโดยไม่ใช้ปํญญา
4. กามฉันทะ คือ ความกำหนัดยินดีในกามคุณ ๕ คือ รูป เสียง กลิ่น รส และอาการ ถูกต้องสัมผัส
5. ปฏิฆะ คือ มีความผูกโกรธ อาฆาต พยาบาท
6. รูปราคะ คือ ยึดมั่นถือมั่นในรูปฌาน
7. อรูปราคะ คือ ยึดมั่นถือมั่นในอรูปฌาน
8. มานะ คือ การถือตัวถือตน ถือว่าเรา สูง เสมอ หรือ ต่ำ กว่าผู้อื่น
9. อุทธัจจะ คือ มีอารมณ์ฟุ้งซ่าน ครุ่นคิดอยู่ในอกุศล
10. อวิชชา คือ ความหลงไม่รู้ตามความเป็นจริง พระโสดาบันละ สักกายทิฐิ วิจิกิฉา และ สีลัพพตปรามาส ได้ พระสกทาคามีละ กามฉันทะ และ ปฏิฆะ อย่างหยาบได้ พระอนาคามีละ กามฉันทะ และ ปฏิฆะ อย่างละเอียดได้ พระอรหันต์ละ รูปราคะ อรูปราคะ มานะ อุทธัจจะ และ อวิชชา ได้สิ้น

อนุสัย7
อนุสัย 7 คือ กิเลสที่นอนเนื่องอยู่ในสันดาน
1. กามราคะ คือ ความกำหนัดยินดีในกามคุณ ๕ คือ รูป เสียง กลิ่น รส และอาการ ถูกต้องสัมผัส
2. ปฏิฆะ คือ มีความผูกโกรธ อาฆาต พยาบาท
3. ทิฏฐิ คือ ความเห็นผิด, การถือความเห็นที่ผิดจากความเป็นจริง
4. วิจิกิจฉา คือ ความลังเลสังสัย ในคุณพระรัตนตรัย อันมี พระพุทธ พระธรรม และ พระสงฆ์
5. มานะ คือ ความถือตัวถือตน ถือว่าเรา สูง เสมอ หรือ ต่ำ กว่าผู้อื่น
6. ภวราคะ คือ ความกำหนัดในภพ มีความว่าภพนี้น่าอยู่เป็นสุข
7. อวิชชา คือ ความหลงไม่รู้ตามความเป็นจริง
***********************************************