•• โพธิญาณพฤกษา : ต้นซึก (ต้นสิรีสะ)

ตอบเมื่อ: 17 พ.ค.2007, 3:37 pm

โพธิญาณพฤกษา
พันธุ์ไม้ที่พระพุทธเจ้า 28 พระองค์ประทับตรัสรู้

ต้นซึก (ต้นสิรีสะ)

ในพระไตรปิฎกเล่มที่ 33 พระสุตตันตปิฎก เล่ม 25 ขุททกนิกาย พุทธวงศ์ กุกกุสันธพุทธวงศ์ กล่าวไว้ว่า พระพุทธเจ้าองค์ที่ 25 พระนามว่า พระกุกกุสันธพุทธเจ้า ผู้มีพระคุณประมาณมิได้ ยากที่จะเทียมถึง ทรงเพิกภพทั้งปวง ทรงบรรลุสัมโพธิญาณอันอุดม ณ ควงไม้ซึก หลังทรงบำเพ็ญเพียรอยู่ 8 เดือนเต็ม

ต้นซึก มีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า “Albizia lebbeck (L.) Benth.” อยู่ในวงศ์ “Leguminosae” ในภาษาบาลีเรียกว่า “ต้นสิรีสะ” ชาวอินเดียเรียกต้นซึกว่า “สิริสะ (Siris หรือ Sirisha)” ส่วนบ้านเรามีชื่อพื้นเมืองที่เรียกกันมากมาย ได้แก่ พฤกษ์, มะรุมป่า, ถ่อนนา, ก้านฮุง, กะเซ, มะขามโคก, จามจุรี เป็นต้น บางครั้งเรามักเรียก ต้นก้ามปู หรือต้นจามจุรีแดง (Samanea saman Jacq Merr.) ซึ่งเป็นไม้ต่างชนิดกันว่า ต้นจามจุรี

มีถิ่นกำเนิดอยู่ในประเทศอินเดีย พม่า และหมู่เกาะอันดามัน เป็นไม้ยืนต้น ผลัดใบ สูงประมาณ 10-25 เมตร เรือนยอดแผ่กว้างเป็นรูปร่ม เปลือกสีเทาขรุขระแตกเป็นร่องตามยาว กิ่งมีขนาดใหญ่ ใบเป็นใบประกอบแบบขนนกสองชั้น เรียงสลับ บนแขนงมีใบย่อยเรียงตรงข้ามกัน 2-10 คู่ คู่ที่อยู่ตอนบนมีขนาดใหญ่สุดและลดหลั่นลงไปจนถึงคู่ล่างที่มีขนาดเล็กสุด ใบย่อยไม่มีก้าน หลังใบเกลี้ยง เป็นรูปวงรี

ดอกออกรวมเป็นกระจุก ช่อดอกมีก้านช่อ กลีบดอกเล็กมาก เกสรสีเขียวและขาวเป็นฝอย เมื่อดอกแก่เปลี่ยนเป็นสีเหลือง และเมื่อใกล้โรยเปลี่ยนเป็นสีเหลืองอมแสด ดอกมีกลิ่นหอมอ่อนๆ ออกดอกตามง่ามใบใกล้ปลายกิ่ง ออกดอกช่วงเดือนมีนาคม-เมษายน ผลเป็นฝักแบนยาวกว้าง เมื่อฝักแก่มีสีน้ำตาลอ่อน ไม่มีรส เป็นฝักช่วงเดือนกันยายน-ธันวาคม เมล็ดสีน้ำตาลเข้ม มีจำนวน 4-12 เมล็ด ในฝักหนึ่งๆ ขยายพันธุ์โดยเมล็ด หรือตอนกิ่ง ต้นซึกขึ้นได้ดีในพื้นที่เสื่อมโทรม เป็นไม้เบิกนำที่ดี พบขึ้นอยู่ตามป่าเบญจพรรณทั่วทุกภาคของไทย

ประโยชน์ของมีมากมาย อาทิ เนื้อไม้ใช้สำหรับงานแกะสลัก ใบใช้หมักทำปุ๋ยเพราะมีธาตุไนโตรเจนสูง เปลือกมีรสฝาด ใช้ฟอกหนังได้ดี ยอดอ่อนและช่อดอกอ่อนรับประทานได้ มีรสมัน นอกจากนี้ ยังมีสรรพคุณด้านพืชสมุนไพรอีกมาก ได้แก่ เปลือกใช้เป็นยาสมุนไพร สมานแผลในปาก ลำคอและเหงือกได้ และแก้ปวดฟัน, เปลือกและเมล็ดใช้รักษาอาการโรคบิด ท้องเสีย, เมล็ดรสฝาดเมา แก้โรคผิวหนัง กลากเกลื้อน เรื้อน แก้เยื่อตาอักเสบ, ใบมีสรรพคุณเย็น ใช้ต้านพิษ แก้ปวดแสบปวดร้อน, ผงเปลือกและผงรากใช้ทาทำให้เหงือกแข็งแรง และทาแผลที่เหงือก, รากใช้แก้ท้องเสียและใช้ใส่แผล

ข้อควรระวัง เมื่อรับประทานเมล็ด หรือน้ำยางเข้าไป จะทำให้เยื่อบุผนังกระเพาะอาหารและลำไส้อักเสบ มีอาการอาเจียนและถ่ายอย่างรุนแรง

ปัจจุบัน “ต้นซึก” หรือ “ต้นพฤกษ์” เป็นไม้มงคลพระราชทานประจำจังหวัดมหาสารคาม

......................................................

สาธุ

โดย ผู้จัดการออนไลน์ 28 กรกฎาคม 2547 10:49 น.
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=17&t=19550

ตอบเมื่อ: 20 พ.ค.2020, 12:50 pm