กอบกู้สติปัญญา กอบกู้ชาติและชุมชน : ท่านเขมานันทะ

ตอบเมื่อ: 24 มิ.ย.2008, 5:37 pm

ก อ บ กู้ ส ติ ปั ญ ญ า
ก อ บ กู้ ช า ติ และ ชุ ม ช น
ท่านเขมานันทะ (อาจารย์โกวิท เอนกชัย)

การดูจิต อาจจะเป็นวัฒนธรรมที่แปลกประหลาด
สำหรับคนร่วมสมัย เพราะว่าเราสอนให้ยึดติดในโลกของวัตถุ
ชอบดูสิ่งภายนอก สิ่งสวยงาม
ผู้หญิง ผู้ชาย หรือภาพยนตร์ หรืออะไรต่างๆ

เราไม่เคยถูกสอนให้ดูจิต หรือแม้แต่ดูตัวเอง
เพราะดูตนเองแล้วมันไม่สนุกอะไร

แต่สำหรับผู้ที่เข้าอกเข้าใจดีอยู่แล้ว
การดูตนเองนั้นเป็นการลับสติปัญญาชั้นสูง
เพราะว่าการที่เราเข้าใจจิตใจมนุษย์คนหนึ่ง
คือตัวเรานั้น เท่ากับเราเข้าใจสายสัมพันธ์ของมนุษยชาติ

อีกทั้งปมปัญหาและขุมทรพย์ที่ซ่อนอยู่ในตัวเองของทุกๆ คน
เพราะคนอื่นก็เหมือนกับเรา
เพียงแต่หน้าตา รูปร่างภายนอก ภาษาที่พูด
วัฒนธรรมการกินอยู่ไม่เหมือนกัน
แต่ธาตุฐานความเป็นคนเหมือนกัน

การรู้จักตัวเองนั้นคือรู้จักมนุษย์ทั้งโลก
ทั้งในอดีต อนาคตและปัจจุบัน

ดังเรื่องที่พระจักรพรรดิองค์หนึ่งของจีน
รับสั่งเรียกตัวนักประวัติศาสตร์ราชสำนักมา
รับสั่งให้เขียนประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติ
นักประวัจิศาสตร์ผู้นั้นกลับไปไตร่ตรองอยู่ร่วมเดือน
เขียนไม่ออกสักประโยคหนึ่ง

เมื่อได้รับการเตือนจากองค์พระจักรพรรดิ
นักประวัติศาสตร์ผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดก็เขียนออกมาสามประโยค

มนุษย์เกิดมาแล้วพอกพูนตัณหา เป็นทุกข์แล้วก็ตาย
เท่านี้ก็คือประวัติศาสตร์ของมนุษย์

เป็นนิทานล้อเลียนว่า

มนุษย์ทั้งโลกเหมือนกันหมด
เว้นไว้แต่ท่านผู้รู้แจ้งประจักษ์

พวกเรากำลังเดินตามรอยฝ่าพระบาทของพระพุทธเจ้า
เชื่อกันว่าใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ในคืนวันเพ็ญเดือน ๖ นั้น
พระพุทธเจ้าทรงรู้ประจักษ์แจ้งความจริงของชีวิตด้วยตัวของท่านเอง
แล้วก็ไม่เคยได้ยินใครสอนมาก่อน

ส่วนที่ครูดาบสสององค์สอนนั้นไม่ใช่ทางนี้ คนละทาง
เมื่อพระองค์ท่านเข้าถึงความจริงอันสูงสุดนั้นแล้ว
ก็ยังไม่บัญญัติธรรมะขึ้นสอน บัญญัติช่วงหลัง

สิ่งที่ท่านสอนนั้นเป็นธรรมนิยาม
เป็นกฏตายตัวของธรรมชาติก็ว่าได้

เมื่อพระองค์เข้าถึงแล้วนั้นยังไม่ทรงบัญญัติเรียกชื่อว่าเป็นอะไร
ท่านมานึกถึงดาบสทั้งสอง
ทรงเห็นว่าเป็นบัณฑิตผู้เฉลียวฉลาด
หากได้ฟังธรรมที่ท่านตรัสรู้แล้วจะเข้าถึงๆ ได้โดยเร็วพลัน
ปรากฏข่าวว่าทั้งคู่สิ้นชีวิตไปแล้ว

ต่อมาท่านนึกถึงปัญจวัคคีย์
ซึ่งเคยดูแลรับใช้พระองค์ท่านคอยทรมานตน
ซึ่งหนีหน้าไปอู่ที่เมืองพาราณสี หรือเมืองกาสีสมัยโน้น
ก็เสด็จดำเนินมุ่งไปสู่เมืองกาสีหรือเมิองพาราณสี

พบอุปกาชีวกสวนทาง
นักบวชเร่ร่อนคนนั้น
ก็รู้สึกเลื่อมใสในท่วงท่าของพระพุทธเจ้ามาก
เข้าไปถามว่า ใครเป็นอาจารย์ของท่าน
ท่านชอบธรรมะของใคร

ตรัสตอบอาชีวกคนนั้นว่า

ท่านเป็นสยัมภูรู้เอง

และเมื่อถูกซักไซร้ไล่เลียงว่า
ท่านเป็นใครกันแน่ เป็นคนหรือเปล่า
เป็นเทพหรือไม่ หรือเป็นนาค หรือเป็นครุฑ

ชาวอินเดียสมัยโน้นเชื่อว่า
นาค ครุฑ เทพ อาจแปลงกายเป็นอะไรก็ได้
ตรัสฏิเสธตอบเพียงว่า
ขอให้จำว่าท่านเป็นพุทธะเท่านั้นเป็นพอ

ซึ่งผลก็คือ อาชีวกผู้นั้นไม่เชื่อ
แล้วก็แลบลิ้นหลอกให้ด้วย
แถมเยาะหยันว่า

เชิญเป็นให้พอนะพ่อ แล้วจากไป

การสอนครั้งแรกของพระพุทธเจ้าไม่ประสบความสำเร็จ
ทั้งนี้เพราะไม่มีธรรมบัญญัติ

ผมเชื่อว่าเหตุการณ์ครั้งนั้นเอง
ทำให้พระพุทธเจ้าทรงดำริถึงอุบาย
ที่จะนำทางจิตไปประสบธรรมที่พระองค์เข้าถึง

อาชีวกเขาเพียงเลื่อมใสท่าทางภายนอก
ฉะนั้นเมื่อบอกเขาตรงๆ ว่า ท่านคือพุทธะ
สภาวะของท่านเป็นพุทธะ เขาก็เข้าใจไม่ได้

ต่อมาพระพุทธองค์ทรงบัญญัติธรรมขึ้นสอน
ดังนั้นธรรมะที่สอนนั้นเป็นเพียงอุบายวิธีเท่านั้น
ไตรลักษณ์ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ปฏิจจสมุปบาท
สิ่งเหล่านี้โดยสภาวะมันมีแต่อาการ ไม่มีชื่อ

ชื่อนั้นเป็นนามบัญญัติที่พระพุทธเจ้าเรียกมันขึ้น
อันนี้ก็เป็นอุบายในการสอนให้ผู้มาใหม่รับฟัง แล้วไตร่ตรอง

แต่สาระสำคัญอยู่ที่ การเข้าถึงจิต

(มีต่อ)

ตอบเมื่อ: 24 มิ.ย.2008, 5:46 pm

วิปัสสนานั้นมีความหมายที่ลึกซึ้งที่สุดตรงเฝ้าดูจิต
และไม่เข้าไปในความคิด
มันก็จะเห็นเรื่องราวที่ซ่อนเร้นในตัวเอง เช่น

ถ้าได้คำตอบว่า
ความริษยานั้นเป็นความคิดเปรียบเทียบ
ทันใดที่เราคิดเปรียบเทียบนี่
เราจะเริ่มริษยา เริ่มเสียสมดุล เสียความปกติ

ในทางกลับกัน
ความคิดที่จะให้ก็เป็นความคิดเหมือนกัน
ความคิดเจือจาน กล่าวได้ว่า
ความคิดนั้นได้ครอบงำเราอยู่

เหมือนเรานั่งอยู่ในมุ้ง
เรามองอะไรนี่ผ่านทางมุ้ง
เห็นบ้างไม่เห็นบ้าง คลุมๆ เครือๆ
ถ้าเราเลิกมุ้งออกมา
เราจะเห็นแจ้งขึ้น
ชัดเจนในสิ่งที่คลุมเครือนั้น.

สรุปว่าให้รู้ตัว แต่อย่าให้มันรู้อะไรโดยเฉพาะ
เพราะถ้ามันรู้อะไรเข้า มันจะยึดติด
แต่ให้รู้ตัวโดยไม่ต้องรู้อะไร อยู่กลางๆ รู้ผ่านๆ

ความคิดมันจะเกิดขึ้น
ความคิดปรากฏขึ้น
เราจะเห็นอย่างฉับพลันทันที

ถ้าไม่ฉับพลันเป็นการคิดซ้อนคิด หรือคิดถึงความคิด

ดังนั้นนิกายเซนจึงยืนยันว่า

การเห็นธรรมนั้นต้องฉับพลัน ไม่ใช่ค่อยเป็นค่อยไป

ดูตัวอย่างผีเสื้อดักแด้ห่อตัวเข้าฝักนานทีเดียว
แต่ภายในคืนเดียวมันกลายเป็นผีเสื้อทันที
ฉับพลันหมายถึงกินช่วงขณะนั่นเอง
ที่เรานั่งบ่มความรู้สึกตัวนี้เป็นการเตรียมการเพื่อจะเห็น
แต่ไม่ใช่การเห็น

การเห็นกันชั่วขณะจิตเดียว
การเห็นความคิดนั้นเป็นการเปิดประตูเข้าไปสู่สภาวะธรรม
เหนือความคิด

ดังผมอุปมาแล้วว่า

เมื่อเรานอนหลับลึกโดยไม่มีความฝัน
ที่นั้นไม่มีระยะทาง ไม่มีกาลเวลา
ไม่มีเพศ ไม่เป็นหญิง ไม่เป็นชาย

พอตื่นขึ้นมาจึงคิดหรือรับรู้ว่า
ตัวเองเป็นเพศหญิง หรือเพศชาย
พอหลับลึกลงไปไม่มี

แต่ภาวะที่หลับลึกนั้นชีวิตยังคงดำรงอยู่
แต่ดำรงอยู่อย่างแปลกประหลาด
พอมันฟื้นขึ้นมาใหม่
เราพบว่าชีวิตเราอยู่รอดมาได้เพราะการหลับลึกนั่นเอง

การนอนหลับเป็นบทบาทที่สำคัญมาก
ถ้าเรานอนไม่หลับสักสิบคืนสงสัยจะไปแน่
เว้นไว้แต่ผู้ที่เจริญสติมาดี

หลับในตื่น ตื่นในหลับ
ไม่ได้หลับแบบหลับ แต่หลับแบบตื่น
แล้วพักผ่อนพอเพียง

ดังนั้นจึงมีเรื่องเล่าว่า

พระพุทธองค์ท่านนอนเพียงชั่วยามเดียว สามถึงสี่ชัวโมง

แพทย์สมัยใหม่บอกเราว่า
เราต้องนอนอย่างน้อยแปดชั่วโมง
มันก็สมกับวิถีชีวิตซึ่งฉุกละหุก
เหน็ดเหนื่อยของผู้คนร่วมสมัย

แต่ข้อเท็จจริงอันหนึ่งว่า เรามาอยู่ป่า
นอนสักสามชั่วโมงก็อื่ม
ตื่นขึ้นมารู้สึกสดใสได้เหมือนกัน

จิตดวงแรกและดวงสุดท้ายสำคัญมาก
ก่อนจะหลับ อย่าหลับด้วยความง่วง
ต้องหลับด้วยความตื่น คือทำจิตให้แจ่มใส
แล้วก็นอนลงตั้งสติ แล้วค่อยๆ เข้าสู่นิทรารมณ์

คืออารมณ์ในการหลับ จิตตกภวังค์
เรียกว่าหลับอย่างนักภาวนา

ครั้นเวลาตื่น พอรู้สึกตัวก็ขยับไม้ขยับมือก่อน
เพื่อว่าจิตดวงแรกที่ตื่นจะแล่นไปสู่ความสดชื่น
ความสดๆ ดังนั้นจิตดวงแรกที่ปรากฏความหลับ
ควรจะแล่นเข้าสู่ความสดชื่นที่ร่างกายได้พักผ่อนเต็มอิ่ม

นั่นคือสติเริ่มมีบทบาทลึกซึ้งแล้ว
ลึกซึ้งมากกว่านั้น
ขณะที่หลับ ขณะที่ฝัน
สติจะตั้งหลักขึ้นมา แล้วก็ตื่นจากฝัน

บางทีถ้านอนหลับอยู่พอเริ่มฝัน
สติมันตอบโต้ขึ้นมาภายใต้สำนึก
ถึงขนาดลุกขึ้นนั่งโดยอัตโนมัติก็ได้ เป็นได้เหมือนกัน

(มีต่อ)

ตอบเมื่อ: 24 มิ.ย.2008, 5:51 pm

ดังนั้นสติจึงมีทั้งหลับและตื่น
ผู้ไม่คุนเคยกับสำนวนนี้ก็จะงงว่า
หลับมีสติได้ยังไง
นั่นหมายถึงสติได้ที่แล้ว

มันแล่นลึกเข้าในขณะที่เราหลับ
เพราะสติมันเริ่มทำงาน
ความฝันก็คือความคิด นั่นเอง

ตอนกลางวันเราก็ฝัน แต่เราไม่หลับ
แต่กลางคืนเราหลับแล้วก็เริ่มฝัน ฝันคือคิด

ดังนั้นถ้ากลางวันเรามีสติดีพอ คิดเรารู้
มันเริ่มทำงานลึกลงไป
ลึกลงไปจนกระทั่งในวาระที่มันหลับมันก็ทำกิจได้
แสดงว่าสติเริ่มแผลงฤทธิ์แล้ว
ชีวิตจะเปลี่ยนไป

คือทันใดที่ความโลภเกิด
หัวมันจะขาดกระเด็น
แต่ที่เราโลภนั้นเพราะว่าเราปล่อยความคิดโลภนี่ต่อเนื่องเข้า
ต่อยืดๆ มันก็ทวีคูณขึ้นมา

สำนวนที่พูดว่า
ความโลภ ความโกรธ ความริษยา นั้น
พูดโดยรวบรัด ถ้าพูดให้ถูกต้องควรเป็นคิดโลภ
คิดโกรธ คนจะโกรธโดยไม่คิดนี่ไม่ได้

ดังนั้น เราตัดหัวความคิดก่อน
เท่ากับตัดทางของกิเลสมูล
ความโลภ ความโกรธ ความหลง

บางครั้งเรานอนหลับอยู่ ตื่นขึ้นมานอนเล่น
คิดโกรธอะไรขึ้นมาทีหนึ่งก็ลุกขึ้นนั่ง
ถ้าโกรธจัดก็เดินไปด่าเขาสักพัก
ไม่มีใครนอนโกรธได้นิ่งๆ

ที่จริงพลังความโกรธเป็นพลังสมปฤดีเหมือนกัน
เป็นสติเหมือนกัน
แต่เป็นสติที่ถูกครอบง้ำดวยโทสะ
เป็นความตื่นเหมือนกัน เช่น ราคะก็เหมือนกัน

เรื่องกามอะไรเหล่านี้เป็นความตื่น
ไม่มีใครหลับลงเมื่อประกอบกามกิจ
ตื่นด้วยอำนาจของโทสะ

ถ้าว่าเป็นความตื่นล้วนๆ โดยไม่ต้องมีกาม
ไม่มีโทสะนั่นคือสมปฤดี ที่ตื่นแล้ว

ทุกครั้งที่ความคิดก่อรูปขึ้นมาและทุกครั้งที่ดูมัน
เราก็จะค่อยๆ เข้าใจแจ่มแจ้งขึ้น
แต่มักจะไม่ทันกันพอคิดไปสามสี่เรื่อง
พอเรารู้ตัวมันหยุด
พอเราเพ่งจ้องความคิดไม่ไล่เลย

แต่นานๆเข้าพลังของสมปฤดีนี้จะอ่อนล้า
พออ่อนล้าความคิดก็ได้ที มันเริ่มเล่นกลอย่างนี้
เหมือนเล่นเก้าอี้ดนตรีกัน

แต่นานเข้าเราจะจับได้
คือสติเราดีขึ้น ปัญญาเราเริ่มแผ่กว้าง
เริ่มเห็นกลไกที่ประหลาดในตัวเอง
คือพอเข้าไปในความคิด เราจะไม่รู้ตัว
แต่พอดึงกลับมาได้ ความคิดมัน
เมื่อเห็นกลไกเหล่านี้จะสิ้นสุดลง
เราจะเห็นอย่างนี้

เมื่อเห็นกลไกเหล่านี้
เราจะเริ่มเข้าใจเรื่องราวของโลก ชีวิต ว่า
ทำไมมนุษย์จึงทะเลาะเบาะแว้งกัน
ทำไมจึงอาฆาตจองเวรกัน กระทำมึงๆ กูๆ
ทำไมทุกข์ยาก

เรื่องที่จะพรรณนาคุณของสตินั้นมากมาย
แต่ว่าประการที่สุดนั้นต้องพัฒนาขึ้นมา
ลำพังสตินี่ประโยชน์ใช้สอยจำกัด

มีบางคนเข้าใจคลาดเคลื่อนบิดเบือนว่า
สติเท่านั้นใช้ได้ทุกกรณี

พระพุทธเจ้าตรัสว่า

สตินั้นเป็นสิ่งที่ดี แต่สติละเวรไม่ได้

(มีต่อ)

ตอบเมื่อ: 24 มิ.ย.2008, 5:56 pm

เวลาเราโกรธ เรารู้ตัวนะ แต่ว่าเราละไม่ได้
เพราะมันยังเป็นเพียง สติ เท่านั้นเอง
ต้องพัฒนามันจะกระทั่งกลายเป็น สมาธิ
เรากำลังเจริญสติเพื่อบรรลุถึงสมาธิ

พูดอีกทีนึงว่า เจริญสติให้เป็นสมาธิ
เจริญสติบ่อยๆ จนกระทั่งมันกลายเป็นสมาธิ
ซึ่งหน้าที่การงานมันล้ำลึกขึ้น

เช่น จิตที่ซัดส่ายฟุ้งซ่านจะเริ่มระงับ
และเริ่มมีกำลัง มีความเต็มๆ ตัว เต็มเนื้อเต็มตัว
ความเหงาความโลภ ความหยิบโหย่งหายไป

แต่สติมันทำหน้าที่ของมันได้ คือละการขาดสติ
พอเราตั้งสติ เราก็มีสติ ความไม่มีสติหายไป
ประเดี๋ยวเผลอก็ขาดสติอีกแล้ว

ดังนั้นต้องเจริญสติให้เป็นสมาธิ
คือต้องขยันทำบ่อยๆ

เหมือนเราเอายาหม่องมาทานี่
ฤทธิ์ยามันยังไม่กำซาบเข้าไปในที่เจ็บปวดของเรา
เราต้องนวดมันด้วย ยาจึงจะออกฤทธิ์

เมื่อเรายกมือสร้างจังหวะการรู้ตัวอย่างนี้
มันเหมือนเราท่องจำความรู้สึกตัว
เราอยากจะจำตัวนี้ให้ได้ ตัวบริสุทธิ์ ตัวล้วนๆ

เมื่อเราจำได้แล้ว ทีหลังเราเจออารมณ์
มันไม่เอาอารมณ์ มันเอาตัวนี้
ไม่ใช่ว่าเรามีอิทธิปาฏิหาริย์ในการละกิเลส
ที่จริงมันไม่เอาเอง มันเลือกตัวมัน
มันเลือกถนอมตัวมันไว้ มันจำตัวมันได้แล้ว

ไปตลาด ไปห้างสรรพสินค้า
ก็ไม่ถูกล่อลวงในการโฆษณาชวนเชื่อ
ห้างสรรพสินค้าทุกแห่งจะไม่มีนาฬิกา
เขาอยากให้หลงระเริงอยู่ในนั้น เป็นอกาลิโก
เว้นไว้แต่มุมขายนาฬิกาถึงจะมีนาฬิกาขายอยู่บ้าง
นอกนั้นไม่มีเวลา
คือให้หลงระเริงจนมืดค่ำ
ในที่สุดต้องควักเงินจ่ายจนได้

โลกทุกวันนี้อยู่ยาก
เพราะว่าสิ่งลวงตามันมาก
จนกระทั่งวัฒนธรรมของสติสัมปชัญญะนี้อ่อนแรง

ถ้อยคำที่ครูบาอาจารย์รุ่นอาจารย์ท่านค้นพบ
ประดิษฐ์ขึ้นใช้เป็นดอกกุญแจสำคัญ
ไม่สามารถทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพแล้ว

ถ้าถามว่าอาจารย์รู่นโบราณเขาแนะนำอย่างไรในการเจริญสติ
เขาพูดเป็นเชิงปริศนาธรรม

“ไม่ถอย ไม่สู้ ไม่อยู่ ไม่หนี”

นั่นคือ สติสัมปชัญญะ ที่เป็นองค์มรรคจริง
คือไม่ถอย ถอยก็ไม่ถอย สู้ก็ไม่สู้ อยู่ก็ไม่อยู่ หนีก็ไม่หนี

หาคำตอบเอาเองนะ

นี่เป็นคำของครูบาอาจารย์รุ่นโบราณ
ต่อเคล็ดลับของการภาวนา

สำหรับผู้มีสติสัมปชัญญะดี
ความสุขในตัวเองเกิดง่าย

วิถีชีวิตในปัจจุบันนี้กว่าจะสุขทั้งมีเล่นกันเหนื่อย
เสียสตางค์มาก แล้วมันก็ไม่ได้สุขอะไรเหมือนหวัง
มันกลายเป็นความคลั่งอะไรบางอย่าง

ไม่เชื่อลองเปิดจอโทรทัศน์ดู
โดยเฉพาะรายการวันเสาร์อาทิตย์นี่เหลวไหลทั้งวันเลย
ผมสังเกตดู

ผมอาจจะมองในมุมมองของนักปฏิบัติธรรมมากเกินไปก็ได้
ซึ่งชาวบ้านเขาคิดว่าดีแล้ว
แต่ผมเห็นว่าไม่ดี เหลวไหลไร้สาระทั้งวัน

โปรแกรมโทรทัศน์ที่เป็นสื่อที่ทรงอิทธิพลมากที่สุดตอนนี้
ผมเองไม่เข้าใจว่าทำไมสอนเด็กๆ ด้วยสำเนียงอ้อแอ้ออดอ้อน
ซึ่งนั่นไม่ใช่วัฒนธรรมของเด็ก
แล้วเด็กก็ไม่ได้ชอบด้วย ผมสังเกตดู

และเราไม่จำเป็นต้องสอนเด็ก
ให้พูดจาเหลาะแหละ หลุดหลวมๆ อย่างนั้น
เราสามารถใช้สัมมาวาจา ปิยวาจาให้เด็ก
อย่ากลัวว่าเด็กจะไม่สนุก
แต่เราไปสนุกแทนเด็กรึเปล่า

ไปจับเด็กมาให้เป็นเครื่องมือ
ของการระบายความสนุกสนานของผู้ใหญ่หรือเปล่า
ที่จริงเด็กสามารถเรียนรู้สัมมวาจา ปิยวาจา วาจาที่ฟังแล้วชื่นใจได้

(มีต่อ)

ตอบเมื่อ: 24 มิ.ย.2008, 6:01 pm

ถ้าเราจะสร้างภาพสักภาพหนึ่งในจินตนาการว่า
เป็นภาพที่สวยงาม

ผมอยากจะมองไปที่ภาพเด็กหนุ่มสาว
แสดงความอารีต่อผู้ใหญ่ ซึ่งเป็นภาพที่งดงาม
หรือแสดงความรักต่อเด็กเล็กๆ
เราไม่ค่อยจะเห็นสิ่งนี้

ภาพเหล่านี้เลือนหายไปจากสังคมบ้านเรา
เด็กหนุ่มสาวก็เฮกันไปลานดนตรี
แทนที่จะอยู่ดูแลนวดเฟ้นผู้เฒ่า คุณย่าคุณยาย
อ่านหนังสือให้ท่านฟัง

คิดอย่างนี้ถูกหาว่าหัวโบราณ

แต่ผมยังมองว่าเป็นความงามล้ำลึกอยู่
ที่เห็นเด็กหนุ่มสาวแสดงความรักใคร่สนิทสนม
กับคุณย่าคุณยายของเขา
หรือเอ็นดูเด็กเล็กๆ อะไรเหล่านี้เป็นภาพที่งดงาม
ส่อถึงสายสัมพันธ์อันแนบแน่นระหว่างอนุชน

ปัจจุบันเครือญาติแตกหักกันมากแล้ว
ลุงซึ่งครั้งหนึ่งเคยเป็นพ่อคนที่สอง
เดี๋ยวนี้เป็นคนนอก ผมหวังว่าท่านคงเข้าใจ

ลุงคือพี่ของแม่ พี่ของแม่ก็ได้
แต่เดิมนั้นเป็นพ่อคนที่สอง
คำของลุงก็เหมือนคำของพี่พ่อนั่นเอง

เดี๋ยวนี้ครอบครัวไทยเล็กลง
แล้วก็มีแต่พ่อแม่ลูกสองสามคน
ลุงกลายเป็นเพียงคนรู้จักกัน น่าตกใจเหมือนกัน

สังคมไทยนั้นเป็นสังคมเครือญาติ
ให้เด็กมีที่รองรับ ไม่ต้องไปเสพยาเสพติด
ทะเลาะกับแม่ก็ไปนอนกับป้าสักสี่ห้าคืน
ค่อยกลับมาดีกับแม่ คือมีที่รองรับมากมาย

เดี๋ยวนี้เด็กไม่มีที่พึงพิง ที่พึ่งของเขาก็คือ
สิ่งที่ทำให้พวกเขาคลั่งใคล้ใหลหลงไปชั่วครู่ชั่วยาม

การเสพสารมึนเมาก็เป็นผลพวงมาจาก
การล่มสลายของสถาบันครอบครัว
เมื่อล่มสลายแล้ว เมื่อสติแตกเสียแล้ว คืนยากมาก
เหมือนที่เราเคยได้ยินคนโบราณพูดว่า ใจแตก

ใจแตกแล้วยากมากกว่าจะกลับมา
มีน้อยรายที่หันมาเจริญสติ
เอาจริงจนกระทั่งสมานรอยร้าวได้
กลับกลายเป็นผู้ก้าวหน้าในทางพระศาสนาของพระศาสดา

ในพระพุทธศาสนาไม่มีการอ้อนวอนเทพเจ้าให้ช่วยประทานรางวัล
เราไม่มีการอ้อนวอน
พระภิกษุสมัยพุทธกาลนั้น
บางท่านยังเข้าใจผิดต่อพระพุทธศาสนาอยู่
เข้าใจว่าอ้อนวอนได้ ก็คุกเข่าอ้อนวอนเทพเจ้า

พระพุทธเจ้าทรงเตือนว่า

ในธรรมวินัยนี้ไม่มีการสวดอ้อนวอน
ขอรางวัล หรือขอให้งดโทษ
แต่ถ้าจะอ้อนวอน
อ้อนวอนให้ตัวเองมีสติปัญญา (เยี่ยงพระสารีบุตร)
นี่คือการอ้อนวอนในพุทธศาสนา
ขอพระเพื่อให้ตัวเองมีสติเพิ่มพูนขึ้น

แล้วเป็นประเพณีการให้พรด้วยมักเอ่ยว่า

ขอให้รู้เนื้อรู้ตัวนะลูกนะ ให้อยู่เย็นเป็นสุข

เดี๋ยวนี้เปลี่ยนไปหมดแล้ว
ผมก็ไม่ทราบเหมือนกัน เพราะไม่มีลูกมีเต้า
ว่าเขาจะให้พรกันอย่างไร

ดูเหมือนขอให้รวยขอให้รวยนี่ชินมากจนชินหู
แสดงว่าคลั่งใคล้ไหลหลงเงินและโภคทรัพย์กันมาก
แต่เดิมมาให้อยู่เย็นเป็นสุข เป็นพระแสนประเสริฐ

การอยู่เย็นเป็นสุขนี้มันเป็นคำตอบของชีวิต
ไม่ว่าจะยากจนหรือไร้ชื่อเสียงหรือตกระกำลำบาก
อะไรต่างๆ ถ้าอยู่เย็นเป็นสุขล่ะใช้ได้
วิถีอยู่เย็นเป็นวิถีของปู่ย่าตาทวดของเรามาตลอด
เขาอยู่ด้วย ธรรมะ

คนเหล่านั้นสัตย์ซื่อต่อพระศาสนา จริงใจ
เด็กรุ่นหลังนั้นห่างเหิน
ไม่ใช่เพราะเขาไม่ฝักใฝ่ในศาสนาธรรม

แต่เพราะโอกาสแทบจะไม่มี
เพราะว่าช่องว่างระหว่างพระสงฆ์และอนุชนนี่กว้างมาก
บางทีเด็กๆ มีประสบการณ์ที่แสนเลวร้ายกับพระภิกษุ
โดยพระภิกษุก็ไม่เข้าใจว่าตัวเองก็เป็นสาเหตุหนึ่ง
เช่นไปแย่งกันบิณฑบาตแถววงเวียนใหญ่
มันเป็นชนวนทำให้เด็กๆ รู้สึกเอือมระอา
เห็นภาพซึ่งไม่งดงาม

แต่แล้วเราจะโทษพระสงฆ์ก็ไม่ได้
พระสงฆ์ก็คือเยาวชนเหมือนกัน

ถ้าเราหันมาเจริญสตินั้น
แง่หนึ่งเรากอบกู้สติประจำตัวของเรา
ในแง่สังคมคือเรากอบกู้ชาติบ้านเมืองด้วย
ชาติบ้านเมืองถูกกอบกู้มาด้วยอำนาจของสติ ของปัจเจก

ถ้าคนไทยฟื้นวัฒนธรรมเก่าขึ้นมาคงจะดีไม่น้อย
แต่ตราบใดที่ยังเห็นเงินเป็นพระเจ้า
เห็นทีสังคมไทยคงยุ่งยากลำบากไปอีกนาน

สาธุ

(ที่มา : “กอบกู้สติปัญญา กอบกู้ชาติและชุมชน” ใน ดวงตาแห่งชีวิต
โดยท่านเขมานันทะ, สำนักพิมพ์อัมรินทร์ พรินติ้ง กรุ๊ป,
พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ. ๒๕๔๕, หน้า ๙๕-๑๐๓)

ดอกไม้

รวมคำสอน “ท่านเขมานันทะ (อาจารย์โกวิท เอนกชัย)”
http://www.dhammajak.net/forums/viewtopic.php?f=72&t=44291

ตอบเมื่อ: 25 มิ.ย.2008, 5:19 pm

ขอบคุณธรรมะครับผม
ยิ้มเห็นฟัน

ตอบเมื่อ: 25 มิ.ย.2008, 11:53 pm

สาธุจ้า...คุณกุหลาบสีชา

ที่หมั่นนำความรู้ดีดีมาฝากญาติธรรมเสมอมา...

ธรรมะสวัสดีค่ะ

ยิ้ม